مین های باقی مانده از جنگ در جهان همچنان قربانی می گیرد/ ایران دومین کشور آلوده به مین

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر ، 8 دسامبر 2005، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، 4 آوریل را به عنوان روز« آگاهی از مین و کمک به اقدامات علیه مین» نامگذاری کرد. سازمان ملل با تصویب چنین روزی از کشورها خواست تا با کمک به این نهاد وسازمان های مرتبط ، برای امنیت و سلامت مردم کشورهایی که خطر مین، زندگی آنها را تهدید می کند، گام‌های جدی برداشته و اقدامات اساسی انجام دهند . 

متأسفانه جنگ یکی از مخرب ترین پدیده های جوامع بشری است و اثرات نامطلوب آن به طرق مختلف که یکی از اشکال آن -  مرگ ناشی از انفجار مین های کار گذاشته شده در مناطق جنگی -  است مورد توجه خاص قرار گرفته، چرا که این وسیله جنگی علاوه بر کشتن افراد، با درصد بیشتری منجر به نقض عضو و معلولیت مادام العمر می گردد. طبق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان های بین المللی بیش از صد میلیون مین در مناطق مختلف دنیا کاشته شده است. با این حال تعداد آن با وجود درگیری های نظامی در جهان در حال افزایش است .

خسارت های پس از انفجار مین، مشکلات و پذیرش فرد مصدوم در اجتماع، افسردگی و ناراحتی های روحی و روانی از دست دادن اعضای خانواده، طرد شدن از سوی خانواده از جمله مواردی است که ساکنین مردم مناطق آلوده به مین با آن دست به گریبانند. علاوه بر این، مین های زمینی بر کانال های آب اثرات مخربی برجا گذاشته و آلودگی های زیست محیطی تولید می کنند. از بین بردن دام ها، تخریب اقتصاد وکسب و کار نیز جزو اثرات و خسارت های ناشی از مین هاست.

 

آلوده ترین کشورها به مین 

بر اساس مطالعات صورت گرفته در 4 کشور افغانستان، بوسنی ، کامبوج و موزامبیک حدود 25 تا 87 درصد از مردم مناطق مختلف این کشورها طی فعالیت های روزانه خود با مین های کاشته شده برخورد داشته اند و 6 درصد از خانواده ها به نوعی از انفجار مین آسیب دیده اند.

طبق آمارهای رسمی مصر آلوده ترین کشور به مین در جهان است. این مین ها حاصل جنگ جهانی دوم و همچنین چندین جنگ با رژیم صهیونیستی است. حدود 23 میلیون انواع مین و مهمات عمل نکرده در این کشور وجود دارد که بسیاری از آنها را نمی توان به دلیل قدیمی بودن نمی توان جستجو کرد. در دهه اخیر مقامات مصری موفق به خنثی کردن 3 میلیون از مین ها شده اند.  

در ایران نیز شاید مردم کشورمان تا قبل از جنگی که رژیم صدام حسین به ما تحمیل کرد با وسیله ای به نام مین بیگانه بودند؛ اما پس از هشت سال جنگ تحمیلی به استناد مدارک معتبر دومین کشور آلوده به مین در دنیا است که حدود 20 میلیون انواع مین و مواد منفجره ساخت کشورهای مختلف جهان، مساحتی حدود چهار میلیون و 200 هکتار از اراضی کشورمان در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان را آلوده کرده اند. البته پس از جنگ مأموریت پاکسازی و جمع آوری مین های مناطق آلوده به سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی سپرده شد که بسیاری از مناطق پاکسازی شد، اما طی مراحل پاکسازی، صدمات و جراحات بسیاری به افرادی که مین ها را خنثی می کردند، وارد گردید. 
 
کویت ، عراق، جامو و کشمیر، بالکان ، آنگولا، سریلانکا و کرواسی نیز هر کدام جزو آلوده ترین کشورها به مین قرار گرفته اند. عفو بین الملل نیز در گزارشی اعلام کرد که اخیرأ میانمار نیز در مرز با بنگلادش برای ممانعت از ورود مسلمانان روهینگیا از مین های ضد نفر استفاده کرده است . طبق تحقیقات صورت گرفته مین های زمینی اولین بار در جنگ داخلی آمریکا به کار گرفته شده ، سپس در جنگ جهانی اول و دوم شکل گسترده تری به خود گرفت. کشورهای عمده سازنده مین، آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چک، ایتالیا و چین هستند.

 

کودکان و غیر نظامیان قربانیان بی‌گناه مین

بر اساس گزارش جمعیت هلال احمر ایران، غیر نظامیان، روستائیان، مرزنشینان، عشایر و کودکان بیشترین قربانیان انفجار مین هستند. بیش از یک سوم بازماندگان انفجارها قطع عضو می‌شوند. این درصد در کودکان به دلیل جثه کوچکتری که دارند بیشتر است.

بقایای مواد منفجره جنگ و مین‌های ضد نفر عامل مهمی در معلولیت کودکان هستند. اسناد بین‌المللی همچون پیمان منع استفاده از مین، مصوب سال 1997 میلادی به کاهش تعداد افرادی که توسط این سلاح‌ها کشته یا زخمی می‌شوند کمک کرده‌اند؛ اما در میان تعداد کل تلفات، درصد کودکان صدمه دیده ناشی از مین افزایش یافته است.

یونیسف در یک گزارش‌ رسمی درباره کودکانی که قربانی مین می‌شوند،آورده است: کودکانی که به‌طور معمول کنجکاو هستند احتمالا اشیاء عجیب را به عنوان یک اسباب‌بازی تازه برمی‌دارند، مثلا مین‌های پروانه‌ای که نیروهای شوروی میلیون‌ها از آن را در افغانستان کار گذاشتند.

این گزارش از کودکان به عنوان آسیب‌پذیرترین گروه در برابر مین نام برده و می افزاید: کودکان در بیش از 60 کشورجهان در معرض خطر مین هستند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در پیامی به همین مناسبت، گفت: در جهان امروز، مخاصمات روز به روز به سمت تکثر و تسلسل بیشتر پیش می‌روند. مسئله نگران کننده آن است که پس از پایان جنگ، مین ها و مواد منفجره جان هزاران غیرنظامی را مجروح یا از بین می‌برند. این جنگ افزارهای مهلک در خانه‌ها و مدارس پنهان هستند، و باعث ایجاد وحشت در جمعیت محلی می‌شوند. تنها پس از پاکسازی این مناطق ، زندگی عادی می تواند از سر گرفته شود.

طبق تحقیقات و نتایج به دست آمده از سوی سازمان ملل، کودکان و افراد غیر نظامی بیش از نظامیان در معرض خطر مین های زمینی هستند چون، کودکان به علت کنجکاوی به این مین ها دست می زنند و باعث صدمه به خود و دیگران می شوند و افراد غیر نظامی نیز به دلیل عدم آگاهی ونشناختن مناطق آلوده، با انفجار مین ها مواجه می شوند. پس از تقریبأ دو دهه اخیرو از سال 1999،تعداد افراد کشته شده یا زخمی به بالاترین حد خود رسیده است.
 

راه‌کارهای کاهش تلفات انسانی مین

هزینه پیشگیری، درمان و بازتوانی مصدومین ناشی از انفجار مین های زمینی رقم قابل توجه ای را به خود اختصاص می دهد. در حالی که برای از بین بردن یک مین  نیاز به کمتر از یک سوم هزینه پیشگیری و درمان است.

به گفته کارشناسان و افراد متخصص مین یابی، آگاه سازی از مین و خطرات مهمات منفجر شده می تواند به کاهش تلفات انسانی ناشی از مین ها بسیار کمک کند . اجرای دوره های آموزشی و طرح آگاه سازی روستائیان و مناطق مرزی درگیر در کشورمان که تاکنون صورت گرفته باید تداوم داشته باشد و تمام مناطق درگیر را تحت پوشش قرار دهد. هنوز روستاها و مناطقی هستند که ابتدایی ترین آموزش در چگونگی مواجه با مین ها را ندیده‌اند.

طبق گزارش جمعیت هلال احمر، ارومیه، اشنویه، پیرانشهر،خوی، سردشت، حلبچه، سلماس، ماکو، شوش، دشت آزادگان، خرمشهر، آبادان، شلمچه از جمله شهرستان هایی هستند که دوره های آموزشی درباره خطرات مین ، در آنجا برگزار شده است .

این در حالی است که در کشورهای پیشرفته ،از ربات ها ، وسائل مکانیکی و ماشین های بدون سرنشین جهت خنثی سازی مین استفاده می شود و نقش افراد به طور مستقیم بسیار کم است و تمام اقدامات از راه دور کنترل می شود . به این ترتیب تلفات انسانی بسیار ناچیز و یا به صفر می رسد. مقامات و مسئولان ایرانی نیز با سرمایه گذاری روی این وسائل می توانند تلفات ناشی از مین را به حداقل برسانند. در این خصوص استفاده از نیروهای بالقوه داخلی و متخصصین نظامی راه‌گشا است. 

امر اصلی آموزش درباره آشنایی با علائم و صدمات مین و شناساندن مناطق خطر بر عهده دولت است، اما نباید نقش نهادها مردم نهاد و غیر دولتی  را در این خصوص نادیده گرفت. این نهادها می توانند آمار و وضعیت مصدومان را به ارگان های دولتی منعکس کنند چون برآمده از بطن جامعه هستند. 

بنابراین آموزش و آگاهی از خطر مین و مقابله با آن فقط جهت پاکسازی و کاهش تلفات انسانی نیست، بلکه این اقدامات به توانبخشی اقتصادی و اجتماعی معلولین و همچنین جلوگیری از سلاح های مرگباری که در زمان صلح منجر به مرگ انسانها می شوند، کمک می کند.

گزارش/ افسانه شیپوری