به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، هیبت‌الله نژندی‌منش، اظهار داشت: امروزه کشورها در حوزه‌های مختلف با هم رقابت می کنند. همچنان که در حوزه نظامی، اقتصادی و حتی ورزش کشورها با هم رقابت می کنند، این امر در حوزه حقوق نیز صادق است. حقوق به دلیل این که جنبه نرم‌افزاری دارد کمتر دیده می شود، در عین حال اثر آن بسیار عمیق و تعیین کننده است.
کارشناس حقوق بین‌الملل خاطرنشان کرد: کار حقوقی زمان بر است که نیاز به حوصله و عقلانیت دارد و در آن هیجان و شعاری عمل کردن جواب نمی دهد.
نژندی‌منش در گفتگو با ایرنا، درباره فرایند رسیدگی شکایت دیوان بین‌المللی دادگستری گفت: احراز صلاحیت، زیربنای رسیدگی اصلی است. بعبارت دیگر، اگر ما در این مرحله نمی توانستیم استدلال‌های آمریکا را رد کنیم نمی‌توانستیم وارد مرحله اصلی یعنی رسیدگی ماهوی شویم.
وی اضافه کرد: همین که توانستیم دیوان را قانع کنیم که اقدامات آمریکا در تحمیل تحریم‌ها نقض عهدنامه مودت است، گام بسیار مهمی است.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی یادآور شد: در مقابل تیم حقوقی ما، تیم حقوقی قوی هم از آمریکا وجود داشت و همه تلاش خود را به کار بست تا دیوان را متقاعد سازد که صلاحیت خود را اعمال نکند.
نژندی‌منش افزود: در مجموع این اقدام دستاوردهایی دارد؛ نخست این که ما در این نبرد حقوقی نسبت به آمریکا - که در حوزه های دیگر دست بالا را دارد - جلوتر هستیم. دوم، جمهوری اسلامی ایران نشان داد که همواره به حاکمیت قانون و سازکارهای حقوقی معتقد است. سوم، دیوان بین‌المللی دادگستری نسبت به دیگر ارکان سازمان ملل متحد سازکار مفیدتر و مستقل تری برای کشور ما است.
مدیر مرکز حقوق بین المللی و سرمایه‌گذاری لاهه اظهارداشت: هر چند مرحله صلاحیتی مرحله مهمی است، اما مرحله سخت تر مرحله ماهوی است. پیروزی در مرحله صلاحیتی می تواند از نظر روانی و حتی حقوقی انگیزه قوی در تیم حقوقی ایران ایجاد کند.
وی ادامه داد: همین که دیوان پذیرفت اختلاف طرح شده توسط ایران مربوط به عهدنامه مودت است، گام بسیار مهمی است. با این حال، باید تلاش بیشتری صورت گیرد و پیروزی در این مرحله نباید به معنای ضعیف بودن تیم حقوقی آمریکا تلقی شود.
نژندی‌منش گفت: به نظرم کار تیم حقوقی ما در این مرحله نسبت به قبل باید مضاعف بشود. بهتر است که تیم ایران سناریوهای مختلف طرف مقابل را مورد بررسی قرار دهد. مسلما در بسیاری از موارد دیوان بین‌المللی دادگستری خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران در مرحله ماهوی را تایید می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی یادآور شد: زمانی که دیوان دستور موقت خود را در همین پرونده صادر کرد، همه می دانستیم که آمریکا این دستور را اجرا نمی کند، با این حال از نظر دیپلماتیک بسیار تاثیرگذار بود.
وی اضافه کرد: یکی از دلایل عدم همراهی کشورهای اروپایی با آمریکا می تواند همین دستور موقت دیوان باشد. دست کم این تردید را در میان افکار عمومی بین المللی و حتی کشورهای نزدیک به آمریکا ایجاد کرد که اقدامات آمریکا در تحمیل تحریم‌ها ناقض حقوق بین المللی بشر است.
نژندی‌منش گفت: رأی مقدماتی فعلی دیوان نیز تاثیر زیادی از حیث دیپلماتیک دارد و می تواند نگرش بسیاری از کشورها و حتی افکار عمومی را نسبت به جمهوری اسلامی ایران و تبلیغات منفی که می شود، تغییر دهد.
وی ادامه داد: یک نکته مسلم است و آن این که دولت کنونی آمریکا نسبت به دولت قبلی از عقلانیت بیشتری برخوردار است و به جای مقابله با نهادهای قضایی بین‌المللی به تعامل با آنها مبادرت می کند.
نژندی‌منش یادآور شد: دولت قبلی اولا خروج آمریکا را از معاهداتی که شرط رجوع به دیوان در آنها وجود داشت، عملی می کرد و در ثانی حتی عملا به خصومت با برخی نهادها از جمله دیوان بین المللی کیفری پرداخت و آن را تحریم کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: به هر حال، نظر به شرایط و روندهای سیاسی امکان مصالحه نیز وجود دارد. باید با هوشیاری تمام منتظر ماند و همیشه برای سخت ترین و پیچیده ترین حرکت طرف مقابل آمادگی داشت.
نژندی‌منش درباره احتمال لغو تحریم ها و تاثیر آن بر فرایند رسیدگی به این پرونده افزود: لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا می‌تواند به صورت زبانی و یا عملی باشد. به تعبیر مقام معظم رهبری اگر لغو تحریم ها عملی باشد و این اطمینان حاصل شود که دوباره آنها را برنمی گرداند، می توان در مورد روند پرونده هم صحبت کرد.
وی اظهارداشت: به نظر می رسد لغو تحریم ها به خودی خود تعیین کننده نیست. آمریکایی ها قابل اعتماد نیستند و این موضوع بارها ثابت شده است. مهم اطمینان خاطری است که برای ایران حاصل شود نه اقدام آنها. در هر صورت اگر این اطمینان خاطر برای ایران ایجاد شود می توان از مصالحه و سازش صحبت کرد.
احراز صلاحیت دیوان یک پیروزی برای ایران در کارزار حقوقی علیه آمریکاست با این حال، فرایند رسیدگی به ماهیت این شکایت زمانبر بوده و ممکن است سال‌ها طول بکشد.