اعتراضات اخیر دانشگاهیان آمریکا در آیینه حقوق بین الملل

به گزارش سایت ستاد حقوق بشر، محمد رضا خاکپور،  پژوهشگر دکترای حقوق بین المللدر یادداشتی با عنوان «اعتراضات اخیر دانشگاهیان آمریکا در آیینه حقوق بین الملل» نوشت:
 

اعتراضات اخیر دانشگاهیان در ایالات متحده که در اوایل آوریل 2024 آغاز شد، عمدتاً به حمایت از مردم فلسطین در رویارویی با رژیم اسرائیل می‌پردازد. این اعتراضات در ابتدا از دانشگاه کلمبیا در نیویورک آغاز شد، جایی که دانشجویان و برخی از اعضای هیئت علمی خواستار آن شدند که دانشگاه سرمایه خود را از شرکت‌هایی که از جنگ اسرائیل در غزه سود می‌برند، خارج کند.

این اعتراضات با مداخله پلیس و دستگیری تعدادی از دانشجویان و اساتید به سرعت به سایر دانشگاه‌ها گسترش یافت. طبق گزارش‌ها، تاکنون بیش از 900 نفر در تظاهرات در سراسر کشور دستگیر شده‌اند. 
در طول تاریخ، دانشگاهیان آمریکا بارها در اعتراضات گسترده در مورد طیف وسیعی از مسائل شرکت کرده‌اند. در اینجا چند نمونه قابل توجه آمده است:
 

جنگ ویتنام: در دهه 1960 و 1970، اعتراضات ضد جنگ به یکی از بزرگترین جنبش‌های اعتراضی در تاریخ آمریکا تبدیل شد. دانشجویان در سراسر کشور علیه جنگ تظاهرات کردند و بسیاری از آنها دستگیر یا مجروح شدند. این اعتراضات در نهایت به خروج ایالات متحده از ویتنام در سال 1973 کمک کرد.

جنبش حقوق مدنی:  دانشجویان نقش مهمی در جنبش حقوق مدنی دهه 1950 و 1960 داشتند. آنها در تظاهرات، تحریم و سایر اقدامات عدم خشونت برای برابری نژادی شرکت کردند. این اعتراضات به تصویب قوانین مهمی مانند قانون حقوق مدنی 1964 و قانون حق رای 1965 کمک کرد.

جنبش ضد فرهنگ: در دهه 1960، دانشجویان همچنین در جنبش ضد فرهنگ علیه هنجارها و ارزش‌های سنتی آمریکایی شوریدند. این جنبش شامل اعتراض به جنگ ویتنام، برابری نژادی و جنسی و همچنین تجارب جدید در موسیقی، هنر و مواد مخدر بود.

اعتراضات به خشونت پلیس: پس از تیراندازی مرگبار پلیس به دانشجویان و غیرنظامیان، اعتراضات به خشونت پلیس در دانشگاه‌ها و سراسر کشور رخ داده بود . دانشجویان دراین اعتراضات خواستار اصلاحات در سیاست‌های پلیسی و پاسخگویی بیشتر بودند.

اینها تنها چند نمونه از موارد متعددی هستند که دانشگاهیان آمریکا در اعتراضات گسترده شرکت کرده‌اند. این اعتراضات نقش مهمی در ایجاد تغییر در جامعه آمریکا داشته است.
 

اعتراضات اخیر دانشگاهیان در آمریکا چگونه در حقوق بین‌الملل رخ می‌نماید؟
 

آزادی بیان دانشگاهیان در منابع حقوق بین‌الملل از طریق ابزارهای مختلف به رسمیت شناخته شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنم:

اسناد حقوق بشری: اعلامیه جهانی حقوق بشر: ماده 19 این اعلامیه، حق هر کس را برای "داشتن آزادی عقیده و بیان" به رسمیت می‌شناسد. این حق شامل "آزادی در جستجو، دریافت و انتشار اطلاعات و افکار" بدون مداخله "مقامات دولتی" می‌شود.

میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی: ماده 19 این میثاق، حقوق مشابهی را برای آزادی بیان به رسمیت می‌شناسد و تصریح می‌کند که این حق "فقط می‌تواند با توجه به قانون و به دلایل ذکر شده در آن" محدود شود.

کنوانسیون اروپایی حقوق بشر: ماده 10 این کنوانسیون، حق آزادی بیان را تضمین می‌کند و بیان می‌کند که "این حق ممکن است به دلایل قانونی ... محدود شود."

پروتکل الحاقی شماره 1 به کنوانسیون اروپایی حقوق بشر: این پروتکل، حق آزادی بیان را به صراحت به آموزش و پژوهش تسری می‌دهد.

رویه قضایی

دادگاه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در تفسیر و تبیین حقوق مربوط به آزادی بیان دانشگاهیان نقش مهمی ایفا کرده‌اند. 
کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد: این کمیته در تفسیر ماده 19 میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، بارها بر اهمیت آزادی بیان دانشگاهیان تأکید کرده است.
دادگاه اروپایی حقوق بشر:این دادگاه در تعدادی از پرونده‌ها، آزادی بیان دانشگاهیان را به عنوان یک حق مورد حمایت کنوانسیون اروپایی حقوق بشر به رسمیت شناخته است.
دیوان عالی ایالات متحده آمریکا:این دیوان در چندین رأی، از جمله پرونده کالج Regents v. Wade* (1976)، بر اهمیت آزادی بیان در دانشگاه‌ها تأکید کرده است.
 

اسناد و بیانیه‌های بین‌المللی
 

بیانیه جهانی دانشگاه‌ها در مورد آزادی آکادمیک: این بیانیه که در سال 1998 توسط یونسکو به تصویب رسید، تعهد دانشگاه‌ها به آزادی بیان و سایر عناصر آزادی آکادمیک را تأکید می‌کند

مفاد اصلی بیانیه سالامانکا عبارتند از:
آزادی آکادمیک: این بیانیه بر حق دانشگاهیان برای "آزادی بیان، تحقیق و تدریس" بدون ترس از سانسور یا تلافی تأکید می کند.
 استقلال نهادی: این بیانیه استقلال دانشگاه ها را به عنوان "نهادهای خودگردان" با "مسئولیت تعیین ماموریت ها و برنامه های درسی خود" تأیید می کند.
تعهد به حقوق بشر: این بیانیه دانشگاه ها را به ترویج و محافظت از حقوق بشر و آزادی های اساسی در داخل و خارج از محوطه دانشگاه ملزم می کند.
پاسخگویی: این بیانیه بر تعهد دانشگاه ها به "پاسخگویی به جامعه" و "عملکرد به عنوان منابعی برای گفتگوی عمومی و تفکر انتقادی" تأکید می کند.
این بیانیه به عنوان یک ابزار مهم برای ترویج آزادی بیان و استقلال دانشگاه در سراسر جهان عمل کرده است.
این بیانیه در تعدادی از اسناد بین المللی دیگر، از جمله اصول کلی آزادی آکادمیک (2010) توسط دانشگاه آکسفورد، مورد استناد قرار گرفته است.

اعتراضات اخیر دانشگاهیان و چشم انداز حقوق بشر در آمریکا
 

اعتراضات دانشگاهیان در آمریکا سابقه طولانی در پیشبرد حقوق بشر دارد و این اعتراضات اخیر نیز به احتمال زیاد همین روند را ادامه خواهد داد. به دلایل ذیل این اعتراضات می تواند به توسعه حقوق بشر کمک کند:

افزایش آگاهی: اعتراضات می تواند به افزایش آگاهی در مورد مسائل مهم حقوق بشر شود. این امر می تواند منجر به حمایت بیشتر از این مسائل و فشار برای تغییر شود.
ایجاد بسیج: اعتراضات می تواند مردم را برای اقدام در مورد مسائل حقوق بشر بسیج کند. این می تواند شامل مواردی مانند رای دادن به مقاماتی که از حقوق بشر حمایت می کنند، داوطلب شدن برای سازمان های حقوق بشری یا شرکت در تظاهرات باشد.
فشار بر دولت: اعتراضات می تواند فشار را بر دولت برای انجام اصلاحات در زمینه حقوق بشر افزایش دهد. این می تواند شامل مواردی مانند تغییر قوانین، اجرای سیاست های جدید یا تحقیق در مورد سوء استفاده های حقوق بشری باشد.
ترویج گفتگوی عمومی: اعتراضات می تواند به ترویج گفتگوی عمومی در مورد مسائل حقوق بشر کمک کند. این می تواند منجر به درک بهتر این مسائل و ایجاد اجماع برای تغییر شود.
الهام بخشیدن به نسل های آینده: اعتراضات می تواند نسل های آینده را برای دفاع از حقوق بشر الهام بخشد. این می تواند منجر به فعالان و رهبران حقوق بشر جدید شود و به ایجاد جامعه عادلانه تر و عادلانه تری کمک کند.
البته، اعتراضات همیشه منجر به تغییرات مثبت نمی شود. در برخی موارد، آنها می توانند منجر به خشونت، ناآرامی یا حتی عقب نشینی در زمینه حقوق بشر شوند. با این حال، پتانسیل اعتراضات برای پیشبرد حقوق بشر قابل توجه است و تاریخ نشان داده است که آنها می توانند عامل قدرتمندی برای تغییر باشند.