تراژدی جنگ‌ها با پایان یافتن نبرد در میدان‌های جنگ تمام نمی‌شود و همیشه شمار قربانیان این رویداد مرگبار انسان ساز تا مدت‌ها بر عرصه‌های گوناگون زندگی انسان اثر می‌گذارد.
به گزارش مرکز پایش ستاد حقوق بشر، تخریب اقتصادها، خدمات عمومی، زیرساخت‌ها و محیط‌زیست بر اثر جنگ منجر به بروز مرگ و میرهایی می‌شود که مدت‌ها پس از رها شدن بمب‌ها رخ می‌دهند و در طول زمان تعداد آن‌ها افزایش می‌یابند.
جنگ‌هایی که آمریکا پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به بهانه مبارزه با تروریسم در سراسر جهان به راه انداخت، به صورت تخمینی به ۳.۶ تا ۳.۷ میلیون مرگ غیر مستقیم در مناطق جنگی شامل افغانستان، عراق، سوریه و یمن شد.
پروژه هزینه جنگ موسسه واتسون دانشگاه براون در گزارشی که در باره خشونت بار‌ترین جنگ‌های آمریکا پس از حادثه ۱۱ سپتامبر تهیه کرده، به نتایج باورنکردنی هولناکی رسیده است؛ در این گزارش به بررسی خسارت‌های ویرانگر جنگ بر سلامت انسان‌ها در خشونت آمیز‌ترین جنگ‌های دولت آمریکا به بهانه مبارزه با تروریسم از ۱۱ سپتامبر تاکنون پرداخته شده است.
به طور کلی، اکثریت مرگ و میر‌های غیرمستقیم جنگ به دلیل سوء تغذیه، بارداری و مشکلات مربوط به تولد و بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های عفونی و بیماری‌های غیرواگیر مانند سرطان رخ می‌دهد.
برخی نیز بر اثر آسیب‌های ناشی از تخریب زیرساخت‌های جنگی مانند علائم راهنمایی و رانندگی و ضربه‌های روحی طنین‌انداز و خشونت‌های بین‌فردی به وجود می‌آیند؛ مرگ و میر‌های غیرمستقیم ویران‌کننده هستند، به ویژه به این دلیل که بسیاری از آن‌ها در صورت نبود جنگ قابل پیشگیری بودند.
جنگ‌های گذشته نشان داده است که تعداد مرگ و میر‌های غیرمستقیم می‌تواند بسیار بیشتر از مرگ‌های مستقیم در جنگ باشد؛ برای مثال، در جنگ کره در دهه ۱۹۵۰، تخمین زده می‌شود که ۵ تا ۶ میلیون نفر جان خود را از دست داده اند، که فقط ۱۵ تا ۲۰ درصد در نتیجه خشونت، گرسنگی و دیگر دلایل مرتبط با جنگ بودند.
در جمهوری دموکراتیک کنگو بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳، تقریبا ۱۰ درصد از سه میلیون مرگ ناشی از جنگ به دلیل خشونت بوده است؛ در مناطق درگیری، احتمال مرگ کودکان در اثر بیماری اسهالی ۲۰ برابر بیشتر از خود درگیری است.
در حال حاضر، در افغانستان، عراق، سومالی، سوریه و یمن ۷.۶ میلیون کودک در این کشورها از سوء تغذیه حاد رنج می‌برند.چنین مرگ و میرهایی باید سبب جلب توجهات جهانی شده و با مداخله دولت‌ها و گروه‌های بشردوستانه کاهش یابند.
اگرچه فهرست جامعی درباره مرگ و میر‌های غیر مستقیم ناشی از جنگ‌های پس از ۱۱ سپتامبر آمریکا به بهانه بارزه با تروریسم وجود ندارد؛ اما مسیر‌های علت و معلولی غالب برای مرگ‌های غیرمستقیم در جنگ‌های پس از ۱۱ سپتامبر ناشی از: ۱) فروپاشی اقتصادی، از دست دادن معیشت و ناامنی غذایی؛ ۲) تخریب خدمات عمومی و زیرساخت‌های بهداشتی؛ ۳) آلودگی محیط زیست؛ و ۴) تروما و تداوم خشونت‌ها هستند.
همه این مشکلات منجر به افزایش سوء تغذیه، بیماری، آسیب، عوارض سلامتی و مرگ شده است؛ جابجایی اجباری، به ویژه در داخل کشورها، برخی از بدترین پیامد‌ها را به همراه دارد و آسیب پذیری افراد را در برابر اثرات منفی سلامتی همه مسیر‌های علت و معلولی افزایش می‌دهد.
در عمل این مشکلات، به ویژه در طول زمان و با بسیاری از عوامل ترکیبی، مانند بلایای طبیعی مانند خشکسالی اغلب با یکدیگر همپوشانی دارند و تشدید می‌شوند،؛ مردم اغلب به یکباره از همه آن‌ها رنج می‌برند.
باید توجه داشت که برخی از گروه‌ها بسیار بیشتر از دیگران تحت تاثیر این عوامل قرار می‌گیرند؛ در حالی که مردان بیشتر در جنگ جان خود را از دست می‌دهند، زنان و کودکان بیشتر بر اثر پیامد‌های مرگبار جنگ کشته می‌شوند.جنگ‌های پس از ۱۱ سپتامبر در کشور‌هایی رخ داده است که جمعیت آن‌ها عمدتا رنگین پوست و سیاهپوست هستند.
اگرچه آمار دقیق تلفات جنگ‌های آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر ناشناخته مانده، اما مجموع تلفات در مناطق جنگی در افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه، لیبی، سومالی و یمن می‌تواند دستکم ۴.۵ تا ۴.۶ میلیون نفر باشد؛ برخی از این افراد در جنگ کشته شدند، اما تعداد بیشتری از آن ها، به ویژه کودکان، بر اثر پیامد‌های جنگ، مانند شیوع بیماری‌ها جان خود را از دست دادند.
شمار مرگ و میر‌های غیرمستقیم ناشی از مشکلات بهداشتی متعاقب تخریب اقتصادها، خدمات عمومی و محیط زیست پس از جنگ‌های ۱۱ سپتامبر بوده، بین ۳.۶ تا ۳.۷ میلیون تخمین زده می‌شود.
باید توجه داشت که شمار مرگ و میر‌های غیرمستقیم در طول زمان در دوران پس از پایان جنگ افزایش می‌یابد و جنگ‌های آمریکا به بهانه مبارزه با تروریسم از این قاعده مستثنی نیستند.
طبق گزارش میزان، اگرچه آمریکا در سال ۲۰۲۱ با خروج عجولانه از افغانستان در پی دو دهه اشغالگری، به طور رسمی به جنگ علیه افغانستان پایان داد، اما افغانستانی‌ها در حال حاضر با نرخی بالاتر از هر زمان دیگر از مصائب جنگ رنج می‌برند و می‌میرند.میلیون‌ها کودک افغانستانی در حالی همچنان از سوءتغذیه رنج می‌برند، که بحران گرسنگی در این کشور به شدت در پی پایان جنگ آمریکا علیه افغانستان بدتر شده است.
ده‌ها هزار کودک زیر پنج سال در افغانستان بر اثر بیماری‌های عفونی مانند وبا و سرخک، سوء تغذیه حاد و عوارض نوزادی جان خود را از دست داده و می‌دهند؛ دقیقا به همان اندازه تلفات بر اثر حمله هوایی یا گلوله.این دسته از مرگ و میرها باید جزو هزینه‌های جنگ محسوب شود، زیرا این‌ها مرگ‌های غیرمستقیمی هستند که به وخامت شرایط اقتصادی، اجتماعی، روانی و بهداشتی ناشی از جنگ نسبت داده می‌شود.