گزارشگر ویژه سازمان ملل میگوید تحریم‌های یکجانبه کشورهای غربی علیه ایران و سوریه باعث نقض حق سلامت در این کشورها شده است.
به گزارش مرکز پایش ستاد حقوق بشر، تحریم‌های مختلف از جمله تحریم‌های یکجانبه همواره تاثیری منفی بر اقشار مختلف یک جامعه داشته است. تحریم‌ها میتوانند از وضعیت بیماران تا حق سلامت را به خطر انداخته و باعث اختلال در دسترسی به وسایل پزشکی برای درمان شود.
خبرگزاری میزان برای بررسی تاثیر تحریم در زمینههای مختلف داخلی و خارجی از جمله در ایران و سوریه با گزارشگر ویژه سازمان ملل در تاثیر منفی تحریم‌های یکجانبه بر بهره مندی از حقوق بشر گفتوگو کرده که در ادامه میخوانید.
آلنا دوهان، معتقد است وقتی صحبت از حق سلامت به میان می‌آید، بیماران ایرانی از همه رده‌ها تحت تاثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرند.
با توجه به گزارش اخیر شما و همکارتان در مورد تاثیر تحریم‌های ضدایرانی آمریکا بر بیماران ایرانی، کدام دسته از بیماران ایرانی بیشتر تحت تاثیر این موضوع هستند؟
وقتی صحبت از حق سلامت به میان می‌آید، بیماران ایرانی از همه رده‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند؛ اولا به دلیل اوضاع اقتصادی، منابع موجود برای جامعه و بسیاری از بیمارانی که از خدمات پزشکی خصوصی استفاده کنند، و نیز برنامه‌های حمایتی به ویژه برای افراد کم درآمد، پناهندگان و کسانی که از بیماری‌های مزمن یا شدید رنج می‌برند، کاهش می‌یابند.
موانعی که تحریم‌ها برای تهیه دارو‌ها و تجهیزات پزشکی کافی، از جمله قطعات یدکی و سوخت برای تامین برق تجهیزات، یا مواد تولید دارو‌های با کیفیت خوب در داخل کشور ایجاد می‌کند، بر همه تاثیر می‌گذارد؛ در عین حال، با توجه به توسعه نسبتا خوب صنعت داروسازی در ایران، افراد مبتلا به بیماری‌های نادر و یا افرادی که به اشکال نادر یا شدید دیگر بیماری‌ها از جمله انواع خاص دیابت، هموفیلی، لوسمی، ایکتیوز مبتلا هستند، بیشترین آسیب را می‌بینند؛ مولتیپل اسکلروزیس، اوتیسم، اپیدرمولوزیس بولوزا، تالاسمی، سرطان، افراد مبتلا به عواقب استفاده از سلاح‌های شیمیایی و بسیاری دیگر؛ زیرا دارو و تجهیزات این بیماری‌ها در داخل تولید نمی‌شود.
به نظر شما دلایل نامشخص بودن معافیت‌های بشردوستانه برای کالا‌های پزشکی در مقررات تحریمی آمریکا چیست؟
مشکل گسترده‌تر از عدم شفافیت است، هرچند که قطعا این امر در موضوع معافیت‌های بشردوستانه وجود دارد؛ تعدد رژیم‌های تحریمی اعمال‌شده توسط دولت‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای مختلف، کار را برای بانک‌ها، کمک‌کنندگان و بازیگران بشردوستانه بسیار پیچیده می‌کند؛ مقررات مربوط به امکان اجرای رژیم‌های تحریم از طریق تحریم‌های ثانویه، مجازات‌های کیفری و مدنی نیز به صورت فراسرزمینی و همچنین بیانیه‌های عمومی در مورد کارزار‌های فشار حداکثری باعث ایجاد احساس ترس در بین دولت‌ها و همه گروه‌های بازیگران خصوصی می‌شود.
همچنین لازم به ذکر است که مکانیسم‌های اخذ مجوز‌های بشردوستانه بسیار نامشخص، طولانی، پرهزینه و پیچیده است؛ گاهی اوقات سازمان‌های بشردوستانه برای یک بار تحویل چندین مجوز دریافت می‌کنند؛ علاوه بر این، حتی زمانی که در مورد تحویل دارو و تجهیزات پزشکی صحبت می‌شود، ممکن است اهداکنندگان همچنان تمایلی به تامین مالی تحویل به کشور تحت تحریم نداشته باشند.
پلتفرم‌های جمع‌آوری کمک‌ها، اغلب سازمان‌های بشردوستانه را از جمع‌آوری کمک‌های مالی برای کشور تحت تحریم یا به دلایلی مانند آدرس IP یا شماره تلفن در این کشورها مسدود می‌کنند؛ تولیدکنندگان دارو، تجهیزات پزشکی، تحویل یا شرکت‌های بیمه به دلیل ترس از تحریم‌های ثانویه نمی‌خواهند به این کشورها کمک مالی کنند؛ فقط لازم است یک عنصر از این زنجیره بیش از حد مطابقت با تحریم‌ها داشته باشد تا یک محموله کالا‌های پزشکی مسدود شود.
به نظر شما، به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل که تحقیقات جامعی را در مورد تاثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر برخورداری از حقوق بشر انجام دادهاید، آیا راهی برای لغو تحریم‌های ثانویه اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران از جمله در زمینه صادرات دارو به ایران وجود دارد؟
از نظر تئوری، تحریم‌ها از قبل اجازه صادرات دارو به ایران را می‌دهد، اما این به دلیل وضعیتی که در بالا توضیح دادم به اندازه‌ای که امکان دارد، اتفاق نمی‌افتد؛ در حالی که لغو کامل تحریم‌ها بهترین راه حل است، اما هیچ چیزی وجود ندارد که نشان دهد آمریکا این کار را در آینده نزدیک انجام خواهد داد؛ تا زمانی که این اتفاق نیفتد، شفاف سازی تحریم‌ها و یک روند اجرایی بشردوستانه می‌تواند وضعیت موجود برای عرضه دارو به ایران را بهبود بخشد.
آیا تحریم‌های آمریکا بر روند کمک رسانی به سوریه پس از زلزله اخیر تاثیر گذاشته است؟
قبل از هر چیز باید در نظر داشت که آمریکا تنها کشوری نیست که سوریه را تحریم کرده است؛ سوریه در حال حاضر تحت تحریم تعدادی از کشورها از جمله آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا قرار دارد؛ این کشورها و سازمان‌ها همواره هرگونه تاثیر منفی بشردوستانه تحریم‌های یکجانبه را انکار می‌کنند و اصرار دارند که معافیت‌های بشردوستانه موجود برای تحویل کالا‌های بشردوستانه و کار سازمان‌های بشردوستانه کافی است.
در عین حال، سفرم به کشور سوریه به من این امکان را داد که گزارش‌های متعددی را در مورد ناکارآمدی معافیت‌های بشردوستانه به دلیل وجود رژیم‌های تحریمی نامشخص، همپوشان و پیچیده، تهدید به تحریم‌های ثانویه، مجازات‌های سنگین مدنی و کیفری برای دور زدن تحریم‌ها جمع آوری کنم؛ رژیم‌هایی از جمله ممنوعیت تحویل هر گونه کالای لازم برای نگهداری و بازسازی زیرساخت‌های برق، آب ، حمل و نقل، عدم امکان انتقال مستقیم پول و پرواز‌های مستقیم.
همه موارد گفته شده منجر به افزایش بیش از حد انطباق با تحریم‌ها از سوی اهداکنندگان کمک، بانک‌ها، شرکت‌های تحویل و بیمه و همچنین دیگر بازیگران خصوصی می‌شود و کار بازیگران بشردوستانه در سطوح بین المللی و ملی را بسیار مخاطره آمیز و پیچیده می‌کند.
بنابراین، تحریم‌های یکجانبه از جمله تحریم‌های آمریکا بر جریان کمک‌ها به سوریه پس از زلزله اخیر تاثیر گذاشته است؛ با وجود اظهارات مکرر کشورهای تحریم کننده مبنی بر کفایت معافیت‌های بشردوستانه، آن‌ها تا حدی به تاثیر منفی خود بر ارسال کمک‌های بشردوستانه با کاهش رژیم‌های تحریمی آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا به مدت ۱۸۰ روز اعتراف کردهاند.
به نظر شما معافیت تحریم سوریه از سوی آمریکا می‌تواند تاثیری در ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم زلزله زده سوریه داشته باشد؟
من بار دیگر به معافیت‌های تحریمی ارائه شده نه تنها از سوی آمریکا، بلکه انگلیس و اتحادیه اروپا اشاره می‌کنم؛ بدون شک این امر تاثیر مثبت معینی بر ارائه کمک‌های بشردوستانه خواهد داشت، اما تاثیر آن به دلیل رعایت بیش از حد تحریم‌ها که در بالا ذکر کردم و همچنین مدت زمان معافیت محدود خواهد شد؛ این زمان بسیار کوتاه‌تر از زمانی است که در آن مشکلات انسانی ناشی از زلزله وجود خواهند داشت.
در واقع، در مورد محدود کردن معافیت‌ها به ۱۸۰ روز در صورتی که برای اهداف بشردوستانه مرتبط با زلزله باشد، چیزی مشکوک وجود دارد، زیرا عدم تامین نیاز‌های بشردوستانه از بسیاری از منابع دیگر از جمله تاثیرات اقتصادی خود تحریم‌ها ناشی می‌شود و با پایان معافیت شش ماهه تحریم‌ها، تامین نیاز‌های بشردوستانه نیز متوقف می‌شود.
همچنین لازم به ذکر است که در مجوز‌های کلیه کشورهای فوق هیچ توضیحی ارائه نشده است که دقیقا چه چیزی را می‌توان تحت عنوان امداد پس از زلزله تلقی کرد، به ویژه با توجه به این که رژیم‌های تحریم هرگونه معامله و تحویل را برای نوسازی و بازسازی کشور ممنوع می‌کنند؛ به نظر من به دلیل نامشخص بودن همین تفاوت‌ها، موسسات خصوصی ترجیح می‌دهند درگیر این وضعیت نامشخص نباشند و ریسک نکنند؛ ضمن این که هیچ یک از اسناد هیچ تضمینی برای سازمان‌های بشردوستانه جهت ارسال کمک‌های بشردوستانه به سوریه ارائه نمی‌کند؛ آن‌ها هنوز بار اثبات استفاده صرفا بشردوستانه از کمک‌های ارسالی را بر دوش دارند.
برای تسهیل روند کمک رسانی به زلزله زدگان سوریه و رفع موانع تحریم چه اقداماتی لازم است؟
باید چیزی بیش از یک تصمیم اداری برای کاهش تحریم‌ها برای مدت محدود وجود داشته باشد؛ در حالت ایده آل، تحریم‌ها باید به طور کامل برای همیشه برداشته شوند، زیرا تاثیر آن‌ها بر حقوق بشر مردم سوریه، از جمله حقوق سلامت، کار، داشتن استاندارد‌های زندگی مناسب و بسیاری دیگر آسیب وارد کرده است؛ اگر تحریم‌ها برداشته نشود، دستکم می‌توان آن‌ها را روشن کرد و تلاش‌های اجرایی را می‌توان بیشتر به سمت شناخت نیاز‌های بشردوستانه سوق داد تا کمک‌های بیشتری از طریق کمتر ارائه‌دهندگان برای ارائه آن، ارائه تضمین‌هایی برای همه بازیگران بشردوستانه انجام شود و فهرست کالا‌هایی را که می‌توان تحویل داد، از جمله کالا‌هایی که با هدف نگهداری و بازسازی زیرساخت‌های حیاتی انجام می‌شود، گسترش داد.