گزارش ستاد حقوق بشر درباره اهم اقدامات و قوانین حمایتی از زنان در جمهوری اسلامی ایران

به گزارش مدیریت ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت امور بین الملل قوه قضائیه و ستاد حقوق بشر، ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران در گزارشی تفصیلی، اهم اقدامات و قوانین حمایتی از زنان و ارتقاء جایگاه آنان و دستاوردهای مرتبط با حوزه زنان در جمهوری اسلامی ایران را از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا اسفندماه سال 1401، منتشر کرد.

در بخشی از مقدمه این گزارش آمده است: جمهوری اسلامی ایران از بدو استقرار، توجّه ویژه‌ای به پیشبرد اُمور زنان و ارتقاء حقوق و جایگاه آنان مبذول داشته است. جمهوری اسلامی ايران در راستای اعتلای كرامت، شرافت و شخصيت اجتماعی و انسانی زنان، به پیشرفت‌های قابل توجهی نائل گردیده است و اقدامات گسترده‌ای درخصوص ارتقاء وضعیّت بهداشتی، آموزشی، ایجاد اشتغال، تأمین امنیّت زنان و مبارزه با خشونت علیه آنان و افزایش حضور اجتماعی زنان از طریق حضور در مناصب تصمیم‌گیری به انجام رسانده است.

طی بیش از 40 سال پس از انقلاب اسلامی شاهد رشد علمی، شخصیتی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی زنان در نظام جمهوری اسلامی در کلیه عرصه‌های پزشکی، فناوری، آموزشی، تشکیل نهادها و مراکز خاص زنان، تدوین و تصویب قوانین و مقررات متعدد در خصوص حقوق زنان، ایجاد و گسترش جریان‌های گوناگون اجتماعی و سیاسی با هدف دفاع از حقوق زنان، جایگاه‌های مدیریتی و اجرایی، قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری و... بوده‌ایم.

در بخش اهم قوانین و مقررات حمایتی از زنان تا پایان سال 1401، تصریح شده است: زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران در برنامه‌های توسعه مورد حمایت قرار گرفته‌اند. یکی از نمونه های بارز آن، توجه به زنان در قانون اساسی و قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی می‌باشد. علاوه بر قوانین عام، قوانین خاص متعددی نیز برای حمایت مضاعف از زنان تصویب شده است. همچنین، صدها مصوبه در حمایت از زنان و خانواده در هیات دولت به تصویب رسیده است. سند ملی امنیت بانوان در روابط اجتماعی و سند ملی امنیت کودکان با هدف حمایت و ارتقاء حقوق زنان و کودکان در ابعاد مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و عاطفی تدوین شده است.

مهمترین قوانين و مقرراتی كه به طور مستقيم و غیر مستقیم به حمايت از زنان اختصاص دارند عبارتند از: تأمین حقوق همه‌جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی در برابر قانون، حمايت يكسان قانون از زنان و مردان و برخورداری آنان از همه حقوق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، موظف بودن دولت به تضمین حقوق زن در تمام جهات، ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی‌سرپرست، اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آن‌ها در صورت نبودن ولی شرعی، حمایت از مادران، به خصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده و ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی زنان، که همگی در قانون اساسی ایران ذکر شده است.

همچنین قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب سال 1395، منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1385، قانون کار، قانون تشکیل شورای عالی اشتغال مصوب 1377، قانون مجلس شورای اسلامی درخصوص کاهش سن بازنشستگی زنان مصوب سال 1395، قانون تامین اجتماعی، قانون مجازات اسلامی، قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اجرایی 1394، سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 مصوب 1382، قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، منشور حقوق شهروندی، سند تحول قوه قضائیه مصوب سال 1399، لایحه لایحه ارتقای امنیت و حفاظت از زنان در برابر آسیبب‌ها و ..... همگی تاکید بر رعایت و حفظ حقوق زنان دارند.

این گزارش در بخش حمایت از اشتغال و مشارکت اقتصادی زنان می‌افزاید: سهم جمعیت شاغل زنان فارغ التحصیل آموزش عالی به 44/3 درصد رسیده و 4/7 میلیون نفر جمعیت زنان 15 سال به بالا تا سال 1401 در حوزه های اقتصادی فعال بوده‌اند. 41 درصد از واحدهای تولیدی پوشاک کشور و 45 درصد از واحدهای توزیعی پوشاک کشور متعلق به زنان است. 4000 زن کارآفرین در کشور فعالند و مدیریت 20 درصد از مراکز کارآفرینی کشور به دست توانمند زنان کشورمان است. در جمعیت هلال احمر 126932 زن امدادگر  تا اسفند ماه 1401 در کشور فعالیت داشته اند.

در بخش های حمایتی همچنین به بیش از 352000 زن تا اسفندماه 1401، مهارت‌های آموزشی ارائه شده است. حدود 6000 میلیارد ريال تسهیلات بانکی به مشاغل خانگی در سال ۱۳۹9، پرداخت شده است. 26322 زن از خدمات مراکز روزانه توانبخشی، حرفه‌آموزی، کارگاه‌های تولیدی و مراکز پشتیبانی شغلی به صورت مستمر بهره مند گردیده اند. برای بیش از ۳۵۰۰ نفر از زنان سرپرست خانوار در مناطق حاشیه‌ای و درگیر در بحران‌های اقلیمی اشتغال ایجاد شده است. وام اشتغال به 83658 نفر از زنان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) در سال 1399، و به 37401 نفر از آنان در نیمه نخست سال 1400، پرداخت شده که این موارد تنها بخشی از موارد ذکر شده در این گزارش است.

در ادامه این گزارش آمده است: رشد باسوادی زنان، افزایش سهم دختران در مقاطع مختلف تحصیلی و افزایش تعداد زنان هیات علمی در سال‌های اخیر، نشانگر پیشرفت زنان در شاخص‌های علمی - آموزشی در جمهوری اسلامی ایران است. نرخ باسوادی زنان قبل از انقلاب اسلامی 35/3 درصد بوده که تا سال 1401 به 95 درصد افزایش یافته است. میزان دسترسی زنان و مشارکت آنان در آموزش عالی در سال 57 برابر با 2/1 درصد بوده که این میزان در سال 1401 به 41/2 درصد (20 برابر) رسیده است. 56 درصد از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی کشور را زنان تشکیل می دهند. نسبت زنان عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها به بیش از 33/3 درصد رسیده و 34 درصد از زنان عضو هیئت علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشورمان هستند.

حضور زنان در مسابقات علمی و کسب عنوان رشد چشمگیری داشته؛ 11 نفر در مسابقات ملی رباتیک، 498 نفر در المپیاد دانشجویی، 515 نفر در جشنواره خوارزمی و 61 نفر در جشنواره فارابی کسب عنوان داشته اند.

این گزارش تاکید می کند: زنان در عرصه قدرت و تصمیم گیری نیز رشد فزاینده ای داشته‌اند، به عنوان مثال مدیریت زنان در مشاغل مدیریتی از 13/6 درصد در سال 1396 به 25 درصد در سال 1400 رسیده و در مجموع مدیران زن به عدد 19.597 در سال 1399 افزایش یافته است. در حال حاضر، 1121 زن قاضی و  4 سفیر، 3 فرماندار، 8 شهردار، 62 معاون فرماندار، 15 معاون استاندار، 52 بخشدار و 2393 دهیار زن در کشورمان در حال فعالیت هستند.

در بخش زنان و بهداشت این گزارش آمده است: حق بهره‌مندی از برنامه‌ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب جهت پیشگیری از بیماری و درمان بیماری‌های زنان در اسناد فرادستی و سیاستگذاری‌های ملی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. از اینرو، 98 درصد از متخصصین جراح زنان و زایمان و 40 درصد از پزشکان متخصص و 30 درصد پزشکان فوق تخصص در کشور زن هستند. به 510 هزار مادر باردار در دوران بارداری جهت توانمندسازی برای باروری و زایمان طبیعی آموزش رایگاه داده شده است. نرخ مرگ و میر نوزادان به 8/2 درصد در هر 100 هزار تولد رسیده است. غربالگری، ارائه خدمات روانشناختی و واکسیناسیون زنان باردار در مقابل کووید 19، از دیگر اقدامات صورت گرفته تا سال 1401، در این بخش بوده است.

این گزارش همچنین به اقدامات انجام شده در حوزه زنان و ورزش، زنان و رسانه، فرهنگ و هنر، زنان و اقدامات جمهوری اسلامی ایران در زمینه حفاظت از محیط زیست و تغییرات اقلیمی، حمایت از زنان آسیب پذیر، اهم اقدامات در راستای مبارزه با خشونت علیه زنان در سال‌ های اخیر و اقدامات سازمان‌های مردم نهاد و خیریه‌ فعال در موضوع زنان پرداخته است که آمارهای ارائه شده در این بخش ها نیز همگی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران نگاه ویژه ای به زنان و توانمندی های آنان و همچنین حفظ و ارتقاء حقوق آنان دارد.

طبق این گزارش 1.400.000 نفر جمعیت سازمان یافته بانوان ورزشکار تا سال 1401، گزارش شده است. همچنین در سال 1399 تعداد 377251 نفر و در شش ماهه اول 1400 تعداد 441150 نفر در بخش قهرمانی فعالیت داشتند. 934589 ورزشکار حرفه‌ای زن در کشورمان فعال هستند. 16111 باشگاه ورزشی برای زنان در کشورمان فعال است و تعداد 150384 مربی زن و 8965 مدرسین ورزشی زن مشغول به فعالیت هستند. 96988 داور زن در مسابقات ملی و بین‌المللی فعالیت داشته اند که این آمار رشد 25 درصدی حضور داوران ملی و بین ­المللی زن در عرصه­ های مختلف ورزشی نسبت به چهل سال گذشته را نشان می دهد. 3  بانوی ورزشکار دارای معلولیت در مسابقات بین‌المللی در سال 1399  حضور داشتند و موفق به کسب 11 مدال ( 9 طلا و 2 نقره) شده اند.

سهم زنان در رسانه ها و مطبوعات نیز آمار قابل توجهی دارد. نزدیک به نیمی از روزنامه نگاران و خبرنگاران فعال رسانه ها را بانوان تشکیل می دهند.  نرخ مشارکت زنان فعال در عرصه‌ فناوری‌ اطلاعات به 31/5 درصد رسیده است. 5457 مدیر مسئول زن در کانون‌های آگهی و تبلیغاتی تا مهرماه 1400، فعالیت داشته اند. بیش از 23543 مؤلف زن و بیش از 1051 ناشر زن در کشور فعال هستند.  903 زن فیلم ساز در عرصه‌ سینما و 2000 زن متخصص در پشت صحنه‌ سینما مشغول به فعالیت هستند. زنان فیلمساز در کشورمان موفق به کسب 114جایزه‌ی ملی و 128 جایزه‌ی بین المللی در جشنواره‌های مطرح شده اند.

در ادامه این گزارش برخی خواسته‌های تحقق‌یافته زنان در جمهوری اسلامی ایران در ابعاد حقوقی - قضائی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی عنوان شده است که عبارتند از: خواسته تأسیس دادگاه خانواده، درخواست زنان بیوه برای جلوگیری از قطع مستمری شوهر پس از فوت و تعلق حقوق و مستمری همسر پس از فوت به آنان، درخواست حضور قضات زن در دادگاه‌ها از سوی حقوقدانان و زنان فعال، درخواست کودکان بی‌سرپرست از سوی دختران و زنان بدون شوهر، حق برخورداری وراثت قانونی از حقوق بازنشستگی از سوی زنان کارمندان زن، درخواست حمایت از حقوق زنان و کودکان در نهاد قوه قضائیه از سوی فعالان حقوق زنان، درخواست منع ازدواج زودهنگام دختران قبل از رسیدن به سن بلوغ از سوی دختران مجرد، درخواست مجوز سقط جنین از سوی برخی زنان باردار، درخواست اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، درخواست مرخصی زایمان از سوی زنان شاغل، درخواست امکان خدمت نیمه‌وقت بانوان از سوی زنان شاغل، درخواست بیمه اجتماعی زنان خانه‌دار از سوی آنان، درخواست ایجاد یک زندان تخصصی برای زنان از سوی  زنان زندانی و دخواست امکان حضور در استادیوم از سوی زنان و دختران... .

متن کامل گزارش اهم اقدامات و قوانین حمایتی از زنان در جمهوری اسلامی ایران از بدو انقلاب تا اسفند 1401