به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، در اکثر کشورهای جهان، بازداشت و حبس از اصلی‌ترین اقدامات در برابر متهمین و محکومین به نقض قوانین کیفری هستند.
به گفته دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) که مأموریت کمک به صلح و امنیت جهانی، حقوق بشر و توسعه را از طریق مقابله با مواد مخدر، جنایت، فساد و تروریسم بر عهده دارد، استفاده بیش از حد از زندان منجر به چالش‌های متعدد در پاسخگویی مناسب به نیازهای اجتماعی مجرمین شده و در عین حال، حقوق افراد بی‌گناه را نیز نقض می‌کند.
بحث حقوق بشر که بسیاری از استانداردها و هنجارهای سازمان ملل بر اساس آن تدوین شده‌اند، محور اصلی استدلال ترویج اصلاحات در زندان است. در موضوع وضعیت زندانها و استفاده بیش از حد از مجازات حبس، تأثیر مخرب حبس بر افراد، خانواده‌ها و جوامع و همچنین عوامل اقتصادی از مواردی هستند که باید مدنظر قرار گیرند.
گزارش حاضر در بخش نخست به صورت موضوعی وضعیت زندانها در کشورهای عضو اتحادیه اروپا را مورد بررسی قرار داده و در ادامه به تفکیک کشورها، به وضعیت زندانها در ۷ کشور هدف (کانادا، فرانسه، آمریکا، انگلستان، آلمان، بحرین و امارات متحده عربی) می‌پردازد.
آمار کلی سازمان بهداشت جهانی درباره کشورهای عضو اتحادیه
بر اساس اطلاعات موجود در سایت سازمان جهانی بهداشت، در اکثر کشورهای اروپا و آسیای مرکزی، میزان آلودگی به ویروس اچ.آی.وی در بین زندانیان بسیار بیشتر از جمعیت خارج از زندان است.
در این کشورها، زندانها بدلیل تزریق مواد مخدر و استفاده از سرنگ مشترک، استفاده از تیغ و مسواک مشترک، تتو و پیرسینگ، تجاوز، دسترسی محدود به مراقبت‌های پزشکی، ناایمن بودن تجهیزات پزشکی از جمله در دندانپزشکی و زنان و زایمان و سایر موارد، بستری برای رشد ویروس اچ.آی.وی، ایدز، هپاتیت و سایر بیماری‌های عفونی را فراهم کرده‌اند.
این گزارش همچنین در رابطه با زندانها در کشورهای عضو اتحادیه اروپا به موارد زیر اشاره نموده است:
سل: در بسیاری از کشورهای اروپای شرقی از اوایل دهه ۱۹۹۰ بیماری سل در زندانها شیوع پیدا کرده است؛ گونه‌ای از سل که در برابر دارو مقاومت بیشتری از خود نشان داده و به نظر بی ارتباط با اچ.آی.وی نیست.
نرخ شیوع این نوع از بیماری سل در بین زندانیان بیشتر از افراد خارج از زندان بوده و بطور کلی به دلیل ازدحام بیش از حد و تغذیه نامناسب در زندانها، آمار سل در زندانها بین ۱۱ تا ۸۱ برابر بیشتر از خارج از زندان است.
مواد مخدر: مصرف غیرقانونی مواد مخدر توسط زندانیان، در سراسر اروپا متفاوت است؛ داده‌های ۱۷ کشور اتحادیه اروپا، مصرف مواد مخدر غیرقانونی را از ۱۶٪ (رومانی) تا ۷۹٪ (هلند و بریتانیا) نشان می‌دهد.
نتایج به دست آمده از مطالعات در ۱۵ کشور اتحادیه اروپا حاکی از آن است که مصرف مواد مخدر بین ۲ تا ۵۶ درصد از زندانیان، در زمان حبس نیز متوقف نشده است.
سلامت روانی: درصد بالایی از زندانیان، از مشکلات سلامت روان (مانند افسردگی و اضطراب)، مشکلات اعتیاد و اختلالات شخصیتی رنج می‌برند.
مطالعات در بسیاری از کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت زندانیان از بیماری‌های روانی شدید و مزمن مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و اختلالات اوتیسم رنج می‌برند.
سلامت زنان: حدود ۱۰۰۰۰ نوزاد و کودک در اروپا تحت تأثیر حبس مادرشان قرار دارند. همچنین، نرخ خودزنی و خودکشی زنان در زندانها به مراتب بالاتر از مردان زندانی است.
جمعیت زندانها: در هر بازه زمانی، بیش از ۲ میلیون نفر در مراکز کیفری در اروپا زندانی هستند. در حالی که در سراسر اروپا ازدحام بیش از حد یک مسئله مهم است، این وضعیت در کشورهای اروپای مرکزی و شرقی و آسیای مرکزی جدی‌تر می‌باشد.
آمار زندانیان در اتحادیه اروپا، دانمارک، هلند، نروژ، اسلوونی و سوئد بین ۶۰ تا ۷۰ به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر است که در جمهوری چک، استونی، لتونی، لیتوانی و لهستان تا بیش از ۲۰۰نفر نیز می‌رسد.
این در حالیست که جمعیت زیاد در زندانها، مشکلات عدیده سلامتی و بهداشت و متعاقباً خطر جانی برای زندانیان را بدنبال خواهد داشت.
وضعیت زندانها به تفکیک کشورها
کانادا- بر اساس آمار منتشر شده توسط سایت statista در تاریخ ۶ ژوئیه ۲۰۲۱، تعداد مرگ و میر در زندان‌های فدرال کانادا در سال محاسباتی ۲۰۲۰، جمعا ۱۶ مورد بوده است که شامل ۸مورد مرگ طبیعی، ۵ مورد خودکشی و ۳ مورد قتل می‌شود.
سایت Global News نیز در سال ۲۰۱۷ خبری مبنی بر فوت نزدیک به ۲۷۰ نفر در زندان‌های ایالتی کانادا طی پنج سال، در حالیکه دو سوم آنها از نظر قانونی بی‌گناه بودند، منتشر کرده بود.
به گفته وکلا، افسران زندان و مدافعان حقوق زندانیان، این تعداد بالای مرگ و میر در میان زندانیانی که در انتظار محاکمه هستند، نتیجه برخی از سختگیرانه‌ترین شیوه‌های وثیقه گذاری در این کشور است که منجر به ازدحام بیش از حد در زندانها شده است.
نکته قابل توجه آنکه در بازه زمانی مذکور، افرادِ در انتظار محاکمه تنها ۵۶ درصد از کل زندانیان در این استان‌ها را تشکیل می‌دادند، اما ۶۵ درصد از آمار کلی مرگ و میر زندانیان به آنها تعلق داشت.
گزارش مشترک دیده‌بان حقوق بشر و عفو بین‌الملل در ژوئن ۲۰۲۱، حاکی از ادامه دار بودن روند بازداشت افراد در کانادا به دلایل مهاجرت در شرایط اغلب تحقیرآمیز بود.
افرادی که در بازداشت مهاجرتی به سر می‌برند، از جمله افراد دارای معلولیت و افرادی که به کانادا پناهنده می‌شوند، همواره با دستبند و غل و زنجیر بسته شده و هیچ تماسی با دنیای بیرون ندارند. ممکن است آنها به مدت چندین ماه یا سال در زندان‌های با جمعیت بالا و یا سلول انفرادی نگه داشته شوند، بدون آنکه زمان آزادی آنها مشخص باشد.
فرانسه- بر اساس گزارش سالانه عفو بین الملل در سال ۲۰۲۱، در ماه ژوئن، کمیته اروپایی پیشگیری از شکنجه درخصوص خشونت و آزار علیه افرادی که در بازداشت پیش از محاکمه قرار دارند، از جمله توهین‌های نژادپرستانه توسط پلیس ابراز نگرانی کرد.
کمیته همچنین نسبت به ازدحام بیش از حد و سایر شرایط نامناسب در زندان‌های فرانسه و همچنین نگهداری بیماران دارای مشکلات روانی در زندان‌های عادی به دلیل نبود امکانات مناسب، ابراز نگرانی کرد.
آمریکا- مطالعات انجام شده در رابطه با آمار مرگ و میر در زندان‌های آمریکا نشان می‌دهند که در سراسر آمریکا میزان مرگ و میر در میان زندانیان سیاه‌پوست بسیار بیشتر از سایر زندانیان است.
برای جمعیت سیاه‌پوست، دسترسی به تغذیه و مراقبت‌های بهداشتی - حتی در خارج از زندان - آنقدر ناقص است که حداقل مراقبت‌هایی که زندانیان سیاه‌پوست در حبس دریافت می‌کنند، ممکن است خطر مرگ و میر را کاهش دهد، حتی اگر در معرض شیوع بیماری‌ها در داخل زندان باشند.
مطالعات همچنین حاکی از نادیده انگاشتن علت فوت در گواهی فوت هستند. بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۸، میزان ۵۵درصد از کل مرگ‌های ناشی از خشونت پلیس در سیستم ملی آمار حیاتی گزارش نشده اند.
دفتر آمار وزارت دادگستری ایالات متحده نیز در آوریل ۲۰۲۱، گزارشی با موضوع مرگ و میر زندانیان در آمریکا منتشر کرد.
بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۰۱ مجموعاً ۳۰۱ زندانی فدرال جان خود را از دست دادند که این آمار در سال ۲۰۰۵ به ۴۵۵ نفر رسید. آمار مرگ و میر در زندانیان ایالتی در سال ۲۰۰۱، ۲۸۶۹ نفر بود، این آمار بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴، بین ۳۳۰۰ تا ۳۵۰۰ در هر سال باقی مانده و سپس در سال ۲۰۱۸ به ۴۱۳۵ رسید.
سرطان با تعداد ۱۱۳۷ و بیماری قلبی با تعداد ۱۰۵۲ نفر، به صورت ثابت از سال ۲۰۱۳ تا سال ۲۰۱۸ علل اصلی مرگ و میر زندانیان بوده اند.
این در حالیست که که تعداد مرگ و میر ناشی از مواد مخدر و الکل و خودکشی به طور چشمگیری در سال‌های اخیر افزایش یافته است؛ در سال ۲۰۱۴ تنها ۵۰ مورد مرگ ناشی از مواد مخدر و الکل وجود داشت، اما این میزان تا سال ۲۰۱۸ به ۲۴۹ مورد افزایش یافت. به همین ترتیب، خودکشی ۱۹۲ زندانی در سال ۲۰۱۳ با ۶۲ درصد افزایش به ۳۱۱مورد در سال ۲۰۱۸ رسید. فقط بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، مرگ و میر ناشی از مواد مخدر ۲۳% و خودکشی ۲۰% افزایش یافته است.
بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر در سال ۲۰۲۲، جوانان سیاه‌پوست بیش از چهار برابر، و جوانان متعلق به قبایل بیش از سه برابر جوانان سفیدپوست در زندان هستند.
بازداشت خودسرانه: بر اساس گزارش سالانه عفو بین الملل در سال ۲۰۲۱، ۳۹مرد مسلمان به طور خودسرانه و برای مدت زمان نامشخص توسط ارتش ایالات متحده در بازداشتگاه پایگاه دریایی ایالات متحده در خلیج گوانتانامو، کوبا، بازداشت شدند که این عمل نقض قوانین بینالمللی است.
علیرغم اینکه دولت بایدن قصد بستن این زندان را اعلام کرده بود، اما مقامات در بستن این مرکز اقدام چندانی نکردند. عدم دسترسی به درمان پزشکی کافی و خدمات توانبخشی مقتضی به کسانی که از شکنجه و سایر بدرفتاری‌های ماموران ایالات متحده جان سالم به در برده بودند، از دیگر موارد مشاهده شده در بازداشتگاه گوانتانامو می‌باشند.
شکنجه و بدرفتاری: یک دهه پس از نگه داشتن ده‌ها تن از بازداشت شدگان در یک سیستم بازداشت مخفی تحت اداره سیا، هیچ کس به دلیل نقض سیستماتیک حقوق بشر از جمله ناپدید شدن اجباری، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها در طول آن زمان محاکمه نشد.
گزارش کمیته اطلاعات سنا در رابطه با موارد شکنجه توسط سیا نیز، سال‌ها پس از بسته شدن تحقیقاتِ محدودِ انجام شده در مورد این جنایات، بدون طرح اتهام علیه کسی، محرمانه باقی ماند.
انگلستان- گزارش منتشر شده در سایت Gov.UK در تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱، موضوع امنیت در حبس را با سه شاخص مرگ و میر (سپتامبر ۲۰۲۰- سپتامبر ۲۰۲۱)، خودزنی (ژوئن ۲۰۲۰- ژوئن ۲۰۲۱ و خشونت (ژوئن ۲۰۲۰- ژوئن ۲۰۲۱) بررسی کرده است.
افزایش تعداد مرگ و میر در طول یک سال: از سپتامبر ۲۰۲۰تا سپتامبر ۲۰۲۱، ۳۹۶مورد مرگ در زندان رخ داده است که نسبت به ۲۸۳ مورد مرگ در ۱۲ ماه گذشته، ۴۰درصد افزایش داشته است.
از این تعداد، ۸۱ مورد مرگ خودخواسته بوده است که نسبت به ۷۲ مورد فوتی خودخواسته در ۱۲ ماه گذشته، ۱۳ درصد افزایش داشته است.
افزایش تعداد موارد خودزنی در مراکز بانوان در طول یک سال: از ژوئن ۲۰۲۰تا ژوئن ۲۰۲۱، تعداد ۵۳۲۹۰ مورد خودزنی در مراکز بانوان رخ داده است که نسبت به سال گذشته در همین بازه زمانی، ۲ درصد افزایش داشته است.
در سه ماهه اخیر، ۱۴۰۰۷ مورد خودزنی رخ داد که نسبت به سه ماه قبل ۱۶ درصد افزایش شامل ۸ درصد افزایش در مراکز آقایان و ۴۷ درصد افزایش در مراکز بانوان، داشته است.
افزایش میزان خشونت: در سه ماهه آخر بازه زمانی مورد نظر، میزان خشونت، با افزایش ۱۱ درصدی، به ۵۱۲۸ مورد رسید.
همچنین، تعداد خشونت های جدی با افزایش یک درصدی به ۵۰۶ مورد رسید. آمار خشونت در مراکز بانوان در این بازه زمانی با نرخ ۳۰۱ مورد در هر ۱۰۰۰ نفر، نسبت به مراکز آقایان با نرخ ۲۴۶ مورد در هر ۱۰۰۰ نفر، بالاتر بوده است.
گزاش سالانه عفو بین الملل در سال ۲۰۲۱ نیز بر اساس گزارش بدست آمده از مکانیسم پیشگیرانه ملی بریتانیا، به موارد مداوم مراکز بازداشت در اسکاتلند از جمله ازدحام بیش از حد و بازداشت بیش از ۲۴ساعت در بازداشتگاه پلیس اشاره کرد.
آلمان- سایت خبری دویچه وله، در سال ۲۰۱۹، در رابطه با فوت «اوری جالو» یک پناهجوی اهل سیرالئون در زندان آلمان در سال ۲۰۰۵ اطلاعات جدیدی منتشر کرد. این گزارش پزشکی جدید حاکی از آن است که وی قبل از پیدا شدن جسد سوخته‌اش با دستان بسته به تخت در یک زندان در شرق آلمان، صدمات قابل توجهی از جمله شکستگی استخوان را متحمل شده بود.
پلیس در آن زمان ادعا کرد که جالو با آتش زدن تشک با فندکی در سلول خود که زنگ هشدار آتش هم به درستی کار نمی کرد، خود را کشته است. پس از اعتراض ملی و بین المللی، چندین تحقیق آغاز شد.
بنابر تشخیص پزشکان، شدت جراحات وارده به قربانی به اندازه ای بوده است که امکان اینکه جالو با دستان بسته این جراحات را به خود وارد کرده باشد یا آسیب تصادفی مانند افتادن باعث چنین آسیب شده باشد، وجود نداشته است.
رادیولوژی پزشکی قانونی نشان داد که جراحات کمی قبل از مرگ جالو به عنوان "به وضوح رخ داده" توصیف شد.
بحرین- بر اساس گزارش دیده بان حقوق بشر، در سال ۲۰۲۱ حداقل ۳زندانی بدلیل فقدان مراقبت های درمانی کافی، جان خود را از دست داده اند.
در ۶ آوریل ۲۰۲۱، بر اساس اعلام مرکز رسانه پلیس، عباس ملاالله بر اثر سکته قلبی درگذشت، این در حالیست که خانواده وی مدعی شدند که در طول ۱۰ سال حبس، وی از بیماری های مزمن رنج می برد و به گفته سایر زندانیان مقامات زندان جاو (Jaw Prison) به درخواست های ملاالله برای مراقبت های پزشکی پیش از از دست دادن هوشیاری، بی اعتنا بودند.
در دوران شیوع کووید-۱۹، در زندان جاو که به طرز فجیعی شلوغ است، حسین برکات در ۹ژوئن در اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست داد. به گفته گروه‌های حقوق بشری، تعداد زیادی از زندانیان به کووید-۱۹ مبتلا شده‌اند و به زندانیان تجهیزات مراقبت فردی، مراقبت‌های پزشکی کافی، یا امکان برقراری ارتباط با خانواده به آنها داده نشده است.
امارات متحده عربی- گزارش سالانه دیده بان حقوق بشر در سال ۲۰۲۲، از بازداشت های خودسرانه، سوء استفاده از زندانیان و اخراج اجباری توسط امارات اطلاع داد.
بر اساس این گزارش، مقامات امارات به طور خودسرانه ساکنان شیعه پاکستانی را با ناپدیدسازی اجباری، بازداشت انفرادی و در نهایت، اخراج های بی دلیل هدف قرار می دهند.
در اواخر ماه ژوئن، مقامات امارات صدها کارگر مهاجر آفریقایی را بازداشت کرده، به صورت خودسرانه آنها را به مدت چندین هفته بازداشت کردند و به صورت غیرقانونی آنها را اخراج کردند. به ویژه در موارد امنیتی، بازداشت شدگان در خطر جدی بازداشت خودسرانه و بدون ارتباط با خانواده، شکنجه و بدرفتاری، حبس انفرادی طولانی مدت و عدم دسترسی به معاضدت های قضائی قرار دارند.
در طول دادرسی، از اعتراف های اجباری بعنوان مدرک و شاهد استفاده شده و زندانیان از شلوغی و شرایط غیربهداشتی و مراقبت های پزشکی ناکافی نیز شکایت دارند.
بازداشت خودسرانه: امارات به بازداشت خودسرانه اتباع اماراتی و خارجی ادامه داد. در ماه ژانویه، مقامات، یک شهروند سوری را که به طور خودسرانه بازداشت شده بود، پس از ۱۳ ماه در بازداشت پیش از محاکمه بدون تماس و در مکانی نامعلوم، به زندان الوثبه (Al Wathba Prison) در ابوظبی منتقل کردند. دفتر دادستان عمومی و وکیل تسخیری او از ارائه کتبی اتهامات به خانواده وی خودداری کردند.
امارات متحده عربی بر اساس دستورات دادگاه تحت قانون "مشاوره ضد افراطگرایی"خود که قابل تجدیدنظر نیست، بازداشت شدگان را که دوره های زندان خود را به اتمام رسانده بودند، نگه داشت.
چهار نفر از ۱۱ زندانی از این قبیل با عفو رمضان در ماه آوریل آزاد شدند: فیصل علی الشهی (سه سال و ۱۱ ماه پس از پایان مجازات)، احمد الملی (سه سال و ۱۱ ماه)، سعید عبدالله البوریمی (سه سال و یک ماه) و منصور حسن الاحمدی (یک سال و پنج ماه). هفت نفر دیگر علیرغم اتمام دوران محکومیت خود در زندان ماندند.
رفتار بیرحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز: رفتار بیرحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز در زندان های امارات همچنان ادامه دارد. احمد منصور، مدافع حقوق بشر، از سال ۲۰۱۷ بدون هیچ رختخوابی جز دو پتوی نازک و کثیف و بدون وسایل بهداشت شخصی کافی در سلول انفرادی نگه داشته شده بود.
در سپتامبر ۲۰۲۱، پارلمان اروپا از امارات متحده عربی خواست تا به رفتار بیرحمانه و غیرانسانی علیه احمد منصور پایان دهد. مقامات به طور خودسرانه حداقل ۳۷۵ کارگر مهاجر مرد و زن آفریقایی را بازداشت کردند و یک شبه در ۲۴/۲۵ ژوئن آنها را به زندان الوثبه بردند. آنها به مدت شش هفته در سلول های پرجمعیت بدون تعداد کافی تخت و سرویس بهداشتی و بدون هیچگونه ارتباطی با کسی، بازداشت بودند.
این افراد بدون طی فرآیند رسیدگی یا برخورداری از نماینده قانونی، از کشور اخراج شدند. پلیس و نیروهای امنیتی با حداقل ۱۸ نفر از این بازداشتیان از جمله از طریق توهین های نژادپرستانه و عریان کردن اجباری، بدرفتاری داشته اند.
نیروهای پلیس، بازداشتیان را مورد ضرب و شتم قرار داده و به مدت یک هفته به پای زنانی که از غذا خوردن خودداری می کردند، غل و زنجیر بست. همچنین در زمان اخراج، دارایی های بازداشتیان از جمله مدارک شناسایی شان، به آنها داده نشد.
مجازات اعدام: صدور احکام اعدام جدید، عمدتاً علیه اتباع خارجی به دلیل جرایم خشونت آمیز، همچنان در دادگاه‌ها ادامه دارد.
بولتن گزارش ستاد حقوق بشر درباره وضعیت زندانها در برخی کشورها