سازمان ملل هر روز ناکام‌تر از دیروز

به گزارش سایت ستاد حقوق بشر، «جمال بنومار» معاون سابق دبیرکل سازمان ملل و فرستاده ویژه سابق در امور یمن در یادداشتی برای روزنامه گاردین نوشت که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید:

نشست آینده سازمان ملل به پایان رسید اما جهان واقعی و کنونی همچنان در آتش می‌سوزد. با توجه به نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد - مراسمی سالانه که در آن ده‌ها تن از سران کشورها به نیویورک می‌آیند - سؤالات کلیدی درباره نقش و آینده سازمان ملل بی‌پاسخ باقی مانده است.

جنگ ویرانگر اسرائیل در غزه به لبنان هم کشیده شده، 25 میلیون نفر در سودان جنگ‌زده با گرسنگی مواجه هستند و جنگ اوکراین ادامه دارد. سازمان ملل متحد که نزدیک به 80 سال پیش برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی ایجاد شد، در پیشگیری یا میانجیگری هر یک از این درگیری‌ها ناکام مانده است.

سند نهایی اجلاس پیمان آینده که پس از مذاکرات طولانی و اغلب سخت به تصویب رسید، همه مسائل از فرهنگ و ورزش، بحران آب و هوا و اهداف توسعه پایدار گرفته تا حقوق بشر، برابری جنسیتی، پایان دادن به فقر، انسجام اجتماعی و صلح و امنیت را شامل می‌شود و حتی به علم و فناوری، جوانان، اصلاحات مؤسسات مالی، حاکمیت داده ها، هوش مصنوعی و، باور کنید یا نه، حتی فضای ماورای را نیز در بر می‌گیرد.

با این حال، بیشتر این سند، عبارات اصلاح شده و بازیافت شده از اسناد سازمان ملل متحد هستند. زبان آن مبهم و آرمانی است. به ندرت می‌توان در آن، نتیجه‌گیری ملموس و عملی پیدا کرد که بتواند اهداف عالی اجلاس را محقق کند.

به عنوان مثال، در بخش صلح و امنیت، سند مذکور به دلایل کاهش شتابان میانجیگری سازمان ملل و بحران در حفظ صلح سازمان ملل در سال‌های اخیر نمی‌پردازد. کشورها یکی پس از دیگری، دفتر دبیرکل را دور می‌زنند یا رد می‌کنند و خواستار خروج نیروهای حافظ صلح می‌شوند. به جای پرداختن به این مسائل، این سند خواستار "بازنگری" عملیات صلح و نشست‌های جهانی بیشتر برای "بحث در مورد مسائل مربوط به عملیات صلح، ساختن صلح و درگیری ها" است. در سنت کلاسیک سازمان ملل، در صورت کمبود پاسخ یا مسیری رو به جلو، سازمان ملل خواستار گزارش‌ها و جلسات بیشتر می‌شود.

در زمانی که جنایات جمعی و شکست حاکمیت قانون به طور فزاینده‌ای عادی شده - همانطور که در غزه دیده می‌شود - تنها بیان "جدید" در سند مذکور، درخواست از دبیرکل برای "ارزیابی نیاز" به منابع بیشتر برای دفتر حقوق بشر این سازمان است.

ابتکارات بزرگ مانند اجلاس سران آینده موضوع جدیدی نیست. دبیرکل‌های گذشته خواستار برگزاری نشست‌های جهانی شده‌اند که دستاورد چندانی نداشته است. مرحوم «پطرس پطرس غالی» را باید برای پیشبرد اصلاحات سازمان ملل با هیاهوی کمتر مورد تقدیر قرار داد. دستور کار او برای صلح در سال 1992 راه را برای گسترش عملیات حافظان صلح سازمان ملل متحد، افزایش میانجیگری به رهبری سازمان ملل و تلاش‌های محتاطانه برای پیشگیری از درگیری در سراسر جهان هموار کرد، در حالی که بوروکراسی متورم در دبیرخانه سازمان ملل را با لغو بیش از یک هزار پست کاهش داد.

تحت رهبری کوفی عنان فقید، در سال 2005، «آزادی بزرگتر» با توسعه مفهوم اهداف توسعه پایدار، ایجاد معماری جدید صلح‌سازی و شورای جدید حقوق بشر به عنوان جایگزینی برای کمیسیون حقوق بشر شناخته شد. در حالی که این ابتکارات، ایده‌های جدید و ملموسی را بیان می‌کنند اما تأثیر آنها محدود بود. بان کی مون، دبیرکل سابق، به شیوه متواضعانه خود، خواستار برگزاری نشست‌های ویژه نشد. در عوض، به طور موثر از انجمن‌های جهانی موجود برای حمایت از فراخوان اقدام در مورد تغییرات آب و هوایی استفاده کرد.

در مقابل، اقدام دبیرکل فعلی، آنتونیو گوترش، در نشست سران آینده فاقد محوریت، پیشنهادهای ملموس و قابل اجرا و شجاعانه بود. این امر باعث شد که بسیاری از ناظران آن را نمایشی از تمرین روابط عمومی ببینند که برای زنده نگه داشتن تصویر نابسامان سازمان ملل و کاهش شکست‌های واقعی آن طراحی شده است.

این اجلاس فرصتی از دست رفته برای بحث در مورد برخی از مسائل اساسی بود که گریبانگیر این سازمان شده است.

در این میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: بن بست شورای امنیت و موافقت ظاهری پنج عضو دائمی چین، فرانسه، فدراسیون روسیه، بریتانیا و ایالات متحده برای اصلاحات آن، رعایت قوانین بین المللی، معافیت از مجازات و جلوگیری از جنایات جمعی؛ عملکرد ناامید کننده و نقص در ساختار شورای حقوق بشر و عملکرد مشکوک کمیسیون صلح سازی.

همچنین نیاز به ابداع مجدد نقش سازمان ملل در صلح و امنیت و اصلاح بوروکراسی متورم سازمان ملل که بر اساس حمایت و با دپارتمان‌های کلیدی دبیرخانه تحت کنترل سه کشور عضو دائمی است، نادیده گرفته شده است. نیاز به بازنگری در نقش، انتصاب و استقلال دبیرکل وجود دارد و اینکه چگونه مجمع عمومی ممکن است "تجدید" شود و به روی بازیگران غیردولتی باز شود.

با وجود این نقایص، در مواجهه با تهدیدات جهانی جدید، وجود سازمان ملل برای برقراری صلح و تشدید چالش‌های بحران آب و هوا بیش از هر زمان دیگری ضروری است. هزاران کارمند سازمان ملل که در نقاط حساس در سراسر جهان مستقر شده اند، شایسته احترام و تقدیر هستند. آنها سزاوار رهبری و بینش بیشتری نیز هستند.