به گزارش مدیریت ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت امور بین الملل قوه قضائیه و ستاد حقوق بشر، گزارش ستاد حقوق بشر درخصوص اهم اقدامات سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربتی در حوزه حرفه‌آموزی و اشتغال زندانیان در سال 1401 به زبان فارسی و انگلیسی منتشر شد.
بر اساس این گزارش، با توجه به اینکه یکی از علل اصلی ارتکاب جرم و افزایش جمعیت کیفری، بیکاری و تبعات ناشی از آن می‌باشد که غالباً ریشه در فقدان مهارت شغلی دارد، سازمان زندان‌ها امکان حرفه‌آموزی و اشتغال تمامی زندانیان متقاضی را در دستورکار خود قرار داده است.
کاهش آسیب‌های حبس، توانمندسازی، خودکفایی و خوداشتغالی زندانیان در حین حبس و پس از آزادی، بازگشت محکومان از چرخه جرم به چرخه تولید جامعه، بازسازگاری اجتماعی زندانیان، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و تحکیم بنیان خانواده، کمک به رفع نیازهای مادی و معنوی محکومان و خانواده‌های آنان و کاهش نرخ بازگشت مجدد به زندان، از جمله اهداف مهم این سازمان از برگزاری دورههای آموزشی شغلی و ایجاد اشتغال برای زندانیان می‌باشد.
ساختارهای اشتغال و حرفه آموزی در زندان‌ها
در راستای اشتغال و حرفه‌آموزی زندانیان، ساختارهای ذیل ایجاد شده است:
دفتر برنامه ریزی اشتغال و حرفه آموزی: این دفتر تخصصی در زیر مجموعه معاونت سلامت، اصلاح و تربیت سازمان زندان‌ها ایجاد شده است و از مهمترین وظایف آن، برنامه‌ریزی کلان در زمینه حرفه‌آموزی و اشتغال در زندان‌ها، ایجاد ظرفیت‌های جدید اشتغال با کمک بخش‌های دولتی و مردمی و نظارت بر همه فعالیت‌های مرتبط این حوزه می باشد.
بنیاد تعاون زندانیان: این موسسه غیردولتی با هدف توسعه اشتغال در زندان‌ها ایجاد شده است. از جمله وظایف این بنیاد، ایجاد کارگاه‌های مختلف در زندان‌ها و فروش محصولات تولیدی زندانیان می‌باشد. بخش قابل توجهی از زندانیان، در داخل و یا خارج از زندان، در پروژه‌های اشتغالِ بنیاد تعاون مشغول به کار هستند و در قبال آن دستمزد دریافت می‌کنند.
انجمن حمایت از زندانیان: انجمن حمایت از زندانیان، موسسه خیریه و عام‌المنفعه است که از سال 1320 با هدف کمک به زندانیان و خانواده‌های آنان، نوپروری و اصلاح زندانیان و همکاری با زندان‌ها و مراکز مراقبت پس از خروج زندانیان تشکیل شده و فعالیت می‌نماید. انجمن‌ها در ۲۳۰ شهر و در کل استان‌های کشور و به طور داوطلبانه تشکیل شده‌اند. گرچه مهمترین وظیفه انجمن‌های مذکور حمایت از خانواده زندانیان است، با این حال در زمینه اشتغال زندانیان نیز به صورت محدود فعالیت دارند و به زندانیان شاغل دستمزد پرداخت می نمایند.
حرفه آموزی زندانیان
سازمان زندان‌ها با عقد تفاهم نامه‌های همکاری با دستگاه‌های متولی مهارت آموزی از جمله سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور، وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و ... برای زندانیان در حین تحمل حبس، مطابق با علاقمندی آنان و نیاز بازار کار جامعه، دوره های حرفه‌آموزی به صورت رایگان برگزار می‌نماید و پس از اخذ آزمون برای زندانیانی که موفق به کسب نمره قبولی در آزمون شوند، همانند سایر شهروندان جامعه گواهینامه مهارت معتبر بدون درج عبارت زندان صادر می‌گردد. طرح مهارت آموزی زندانیان به دو روش زیر و در ۴ خوشه آموزشی (صنعت، خدمات، صنایع دستی و کشاورزی) اجراء می‌شود:
آموزش کلاسیک: آموزش در کلاس‌های تئوری و عملی کارگاه‌های حرفه آموزی زندان‌ها با حضور مربی فنی و حرفه‌ای؛
آموزش در محیط واقعی کار: آموزش در حین کار در کارگاه‌های اشتغال داخل و خارج زندان‌ها تحت نظر استاد کار.
اشتغال زندانیان
سازمان زندان‌ها با همکاری و مشارکت بنیاد تعاون زندانیان، انجمن های حمایت از زندانیان و کارآفرینان حقیقی و حقوقی در داخل و خارج از زندان‌ها، نسبت به ایجاد انواع اشتغال به شرح زیر برای زندانیان واجد شرایط حاضر در زندان اقدام می‌نماید:
اشتغال کارگاهی داخل زندان؛
اشتغال نشسته داخل بندها (خوداشتغالی)؛
اعزام به کار به مراکز اشتغال عمومی و خصوصی خارج از زندان (به دو صورت خویش فرمایی و کارفرمایی).
زندانیان شاغل به تناسب درجه مهارت، کاردانی و کارکرد ماهیانه و براساس دستور العمل ابلاغی، دستمزد دریافت می نمایند. همچنین این قبیل زندانیان براساس میزان مشارکت در توسعه فعالیت‌های حرفه‌آموزی و اشتغال زندان از ارفاقات قانونی نظیر مرخصی، افزایش دفعات ملاقات و تماس تلفنی، انتقال به زندان نیمه باز، اعزام به کار در خارج از زندان، نظام نیمه آزادی آزادی مشروط و آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی و خدمات پس از خروج بهره‌مند می‌شوند.
اهم اقدامات در حوزه اشتغال و حرفه آموزی بانوان در زندان‌ها
برگزاری دوره های آموزشی در رشته های فنی و حرفه ای، صنایع دستی، جهاد کشاورزی در رشته های روزآمد و متناسب با فعالیت و توانایی بانوان مانند تابلو فرش، تور دوزی، خیاطی، زیورآلات تزئینی، برگزاری دوره های حرفه آموزی در قالب دورههای کلاسیک و استاد شاگردی، استفاده از بخش خصوصی و کارآفرینان به منظور آشنایی و ایجاد اشتغال مددجویان مانند خیاطی، مونتاژ اسباب بازی و ...، معرفی کارآفرینان و زندانیان جهت استفاده از تسهیلات مالی به بانکهای عامل به منظور ایجاد و گسترش اشتغال نیز از جمله اقدامات مهم در حوزه اشتغال و حرفه آموزی زنان زندانی است.
دستاوردها در حوزه حرفه آموزی زندانیان
برگزاری دورههای حرفه‌آموزی برای136000 نفر از زندانیان (معادل 78 درصد از زندانیان)، صدورگواهینامه مهارت برای 103000 نفر از زندانیان (معادل 60 درصد از زندانیان)، برگزاری 14 میلیون نفر ساعت دورههای حرفه‌آموزی برای زندانیان (به طور میانگین 102 ساعت برای هر زندانی کارآموز)، صدور کارت صنعتگری برای 2096 نفر از زندانیان برای اولین بار، برگزاری مسابقات مهارت بین 4726 نفر از زندانیان برای اولین بار و رشد 29 درصدی عملکرد حرفه آموزی در سال 1401 نسبت به سال 1400، از جمله اهم دستاوردها در حوزه حرفه آموزی زندانیان در سال 1401 می‌باشد.
دستاوردها در حوزه اشتغال زندانیان
اشتغال 46102 نفر از محکومان (معادل 36 درصد از محکومان واجدالشرایط حاضر در زندان‌ها)، پرداخت میانگین دستمزد ماهانه معادل 16247000 ريال به هر یک از زندانیان شاغل، رشد 53 درصدی عملکرد اشتغال زندان‌های کشور در سال 1401 نسبت به سال 1400، رشد 35 درصدی میزان دستمزد پرداختی به زندانیان شاغل در سال 1401 نسبت به سال 1400 و جذب تسهیلات اشتغال به مبلغ بیش از 2610 میلیارد ريال برای ایجاد تعهد اشتغال جدید به تعداد 3896 نفر از زندانیان نیز از جمله اهم دستاوردها در حوزه اشتغال زندانیان در سال 1401 است.
متن کامل گزارش ستاد حقوق بشر درباره اهم اقدامات سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی در حوزه حرفه آموزی و اشتغال زندانیان در سال 1401 را اینجا بخوانید.