به گزارش سایت ستاد حقوق بشر، موضوع حقوق بشر در جهان معاصر، بیش از هر زمان دیگری به مسئله‌ای جهانی، اخلاقی و سیاسی تبدیل شده است.

در دنیایی که ارتباطات مرز نمی‌شناسند و اخبار فجایع و نقض حقوق بشر در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سراسر جهان مخابره می‌شود، مسئولیت پاسخگویی کشورها نسبت به عملکردشان در حوزه حقوق بشر دوچندان شده است.

روز افشای حقوق بشر آمریکایی، فرصتی است برای تأملی جدی بر یکی از مهم‌ترین تناقض‌های معاصر در عرصه روابط بین‌الملل: ادعای دفاع از حقوق بشر از سوی ایالات متحده آمریکا و عملکرد واقعی این کشور در سطح جهانی. 
 

ایالات متحده آمریکا همواره خود را پرچم‌دار و حافظ ارزش‌های حقوق بشر معرفی کرده! و در بسیاری از مجامع بین‌المللی، مدعی دفاع از آزادی، کرامت انسانی و دموکراسی در جهان بوده است. اما پرسش اساسی اینجاست که آیا این کشور در سیاست‌های داخلی و خارجی خود، به این اصول پایبند مانده است؟ بررسی دقیق عملکرد آمریکا نشان می‌دهد که در موارد متعدد، بین ادعا و عمل فاصله‌ای قابل توجه وجود دارد. این فاصله نه تنها در برخی سیاست‌های داخلی ایالات متحده- نظیر تبعیض نژادی، خشونت پلیس و وضعیت زندان‌ها- بلکه به‌ویژه در حوزه سیاست خارجی و تعاملات بین‌المللی، به‌صورت گسترده و نگران‌کننده دیده می‌شود. 

در منشور ملل متحد (ماده 1 و 55) و اعلامیه جهانی حقوق بشر (مصوب 1948) که بر آزادی، عدالت، برابری و کرامت انسانی تأکید می‌کنند، در اقدامات عملی آمریکا به‌ویژه در قبال کشورهای مستقل، کم‌درآمد، یا غیرهم‌سو با سیاست‌هایش، نادیده گرفته شده‌اند.
 

روز 12 تیرماه در تقویم رسمی ایران، «روز افشای حقوق بشر آمریکایی» نام گرفته است. این روز یادآور سلسله‌ای از اقدامات ضدانسانی آمریکا علیه مردم ایران، از جمله حمایت از گروه‌های تروریستی، سکوت در برابر حملات شیمیایی به مردم غیرنظامی، نقش مستقیم در جنگ 12 روزه و تحریم‌های اقتصادی یک‌جانبه علیه ملت ایران است که بسیاری از آن‌ها مصداق بارز نقض قواعد بنیادین حقوق بین‌الملل و حقوق بشر به شمار می‌روند.

از این رو، بررسی «حقوق بشر آمریکایی» فرصتی فراهم می‌کند برای بازاندیشی در مفهوم عدالت جهانی، همبستگی انسانی و ضرورت شکل‌گیری نظم عادلانه بین‌المللی که در آن همه ملت‌ها صرف‌نظر از قدرت سیاسی یا اقتصادی‌شان، از کرامت و حقوق برابر برخوردار باشند.
 

تحریم‌های اقتصادی؛ سلاح خاموش علیه ملت‌ها

تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده، که اغلب در ظاهر به‌عنوان ابزاری برای «اعمال فشار بر حکومت‌های ناقض حقوق بشر» معرفی می‌شود، در عمل تبدیل به ابزاری مجاز برای مجازات مردم عادی و تضعیف ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشورها شده است. این نوع تحریم ها، برخلاف اصول بنیادین حقوق بشر، به ویژه اصول مندرج در ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند که بر حق هر انسان بر برخورداری از سطح زندگی مناسب شامل غذا، بهداشت، آموزش و مسکن تاکید دارند.
 

تأثیر بر بهداشت عمومی

در کشورهایی نظیر ایران، ونزوئلا، سوریه و کوبا، تحریم‌های آمریکا به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر دسترسی مردم به دارو، تجهیزات پزشکی و امکانات بهداشتی تأثیر گذاشته‌اند.
 

در ایران، داروهای حیاتی برای بیماران «پروانه‌ای» یا بیماران هموفیلی به سختی تأمین شده‌اند؛ همچنین مواردی ثبت شده از مرگ‌هایی که ناشی از محرومیت دارویی بوده‌اند.

در طول همه‌گیری کووید- هرچند دارو و تجهیزات پزشکی به‌طور رسمی از تحریم معاف بودند، اما شرکت‌ها به دلیل ترس از جریمه‌های ایالات متحده از معامله با ایران خودداری می‌کردند، که این موضوع باعث کمبود داروهای حیاتی شد.
 

تأثیر روانی و اجتماعی تحریم‌ها
 

تحریم‌ها تنها بر اقتصاد اثر نمی‌گذارند، بلکه سبب فروپاشی روانی جامعه، افزایش اضطراب، احساس بی‌عدالتی، گسترش فقر، بی‌کاری و مهاجرت می‌شوند. این تأثیرات در طولانی‌مدت به شکاف‌های عمیق اجتماعی، کاهش امید به زندگی و از بین رفتن ساختارهای حمایتی منجر می‌شود. بسیاری از این آثار در گزارش‌های کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز مورد تأکید قرار گرفته‌اند.
 

استانداردهای دوگانه؛ تضاد گفتار و رفتار آمریکا در زمینه حقوق بشر
 

یکی از مهم‌ترین انتقادات حقوق بشری علیه ایالات متحده، رفتار دوگانه و گزینشی این کشور در مواجهه با موارد نقض حقوق بشر در سطح جهانی است. این تناقض آشکار میان ادعا و عمل، به‌ویژه در سیاست خارجی آمریکا، نقض اصل برابری و عدم تبعیض در منشور سازمان ملل متحد و ماده 2 اعلامیه جهانی حقوق بشر را به‌خوبی نشان می‌دهد. در بررسی‌های کمیته حقوق بشر سازمان ملل درباره آمریکا، بیش از ۲۲۲ توصیه برای اصلاح وضع مهاجران و حقوق کودکان مطرح شده است.
 

ایالات متحده، موارد نقض حقوق بشر را صرفاً در کشورهایی مطرح می‌کند که با منافع ژئوپولیتیکی‌اش در تضاد باشند، در حالی که چشم بر موارد شدید و سیستماتیک نقض حقوق بشر در کشورهای هم‌پیمان خود می‌بندد.

بر اساس گزارش سالانه عفو بین‌الملل ۲۰۲۲/۲۳، واکنش غرب به تجاوز روسیه به اوکراین بسیار قوی بوده، اما در برابر نقض‌های جدی حقوق بشر توسط اسرائیل در غزه واکنش معناداری نشان نداده‌اند.
 

مداخلات نظامی و نقض حق حیات
 

بر اساس ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر " هر فردی حق زندگی ، آزادی و امنیت شخصی دارد"؛  با این حال، مداخلات نظامی ایالات متحده در ایران، عراق، افغانستان، لیبی، و سایر کشورها، موجب جان‌باختن هزاران انسان بی‌گناه، آوارگی میلیون‌ها نفر و فروپاشی ساختارهای اجتماعی شد. این اقدامات، بدون مجوز صریح شورای امنیت و در تعارض با اصل عدم توسل به زور در منشور ملل متحد (ماده ۲ بند ۴)، یکی از نقاط تاریک در کارنامه بین‌المللی آمریکا به شمار می‌رود.
 

حمایت از دیکتاتورها و رژیم‌های ناقض حقوق بشر
 

در حالی که آمریکا خود را مدافع دموکراسی معرفی می‌کند، در بسیاری از موارد، رژیم‌های خودکامه را حمایت کرده و حتی در روی کار آوردن آن‌ها مشارکت داشته است. 

در نهایت باید تاکید کرد که روز افشای حقوق بشر آمریکایی، فرصتی است برای بازبینی صداقت نظام بین‌المللی در دفاع از ارزش‌های جهانی حقوق بشر. این روز بستری است برای مطالبه عدالت، پاسخگویی و شفافیت از سوی قدرت‌هایی که با ادعای دفاع از کرامت انسان، خود به نقض آن مبادرت کرده‌اند.
 

اگر حقوق بشر قرار است ارزشی جهانی، بی‌طرف و انسانی باقی بماند، باید از حصارهای جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی عبور کند. پایان استانداردهای دوگانه و پاسخ‌گو ساختن همه کشورها بدون استثنا، گام اساسی برای احیای مشروعیت و کارآمدی نظام بین‌المللی حقوق بشر است.