به گزارش سایت ستاد حقوق بشر، چهل‌وهشتمین نشست یو.پی.آر شورای حقوق بشر سازمان ملل در مقر شورای حقوق بشر در ژنو سوئیس در حال برگزاری است؛ یکی از کشورهایی که در این دوره گزارش خود را ارائه و از آن دفاع می‌کند، جمهوری اسلامی ایران است.
سازو کار یو.پی.آر
سازوکار بررسی دوره‌ای جهانی (UPR) به‌عنوان رکن نظارتی شورای حقوق بشر سازمان ملل با هدف بررسی وضعیت حقوق بشر تمامی دولت‌های عضو سازمان ملل به‌صورت برابر و غیرگزینشی، یک فرآیند منحصر‌به‌فرد است که شامل بررسی دوره‌ای سوابق حقوق بشر در تمام ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل می‌شود.
یو.پی.آر نوآوری شورای حقوق بشر تاسیس شده در مارس ۲۰۰۶ (اسفند ۱۳۸۴) است که مبتنی بر رفتار برابر برای همه کشورها است و فرصتی را برای همه دولت‌ها فراهم می‌کند تا درباره اقدام‌های انجام‌شده خود برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشور‌های خود و غلبه بر چالش‌های برخورداری از حقوق بشر صحبت کرده و گزارش دهند.
۴۷ عضو شورای حقوق بشر برنامه‌ای را برای کشور‌های عضو سازمان ملل برای ارائه گزارش ملی و دفاع از آن تعیین می‌کنند. یو.پی.آر همچنین شامل اشتراک‌گذاری شیوه‌های حقوق بشر در سراسر جهان است؛ در حال حاضر، سازوکار دیگری از این نوع وجود ندارد.
هیچ طرفی نمی‌تواند از بررسی وضعیت حقوق بشر در چارچوب این سازوکار خودداری کند؛ تاکنون فقط یک بار رژیم صهیونیستی عامدانه از شرکت در نشست بررسی امتناع کرد که با واکنش شورای حقوق بشر مواجه شد. شورای حقوق بشر سازمان ملل تصمیم گرفت بررسی وضعیت حقوق بشر این رژیم را به نشست بعدی موکول کند.
برگزاری ۴۷ نشست یو.پی.آر
از زمان تاسیس یو.پی.آر تاکنون ۴۷ نشست برای بررسی وضعیت حقوق بشر کشور‌های عضو سازمان ملل برگزار شده است. چهل و هشتمین نشست یو پی آر از ۲۰ تا ۳۱ ژانویه ۲۰۲۵ (اول تا ۱۲ بهمن) در شورای حقوق بشر سازمان ملل برگزار می‌شود.
چگونگی روند بررسی گزارش یو.پی.آر
هر دور از بررسی به چند جلسه گروه کاری تقسیم می‌شود؛ جلسه مربوط به هر کشور، سه ساعت‌ونیم (۲۱۰ دقیقه) به طول خواهد انجامید؛ ۷۰ دقیقه از زمان به کشور تحت بررسی اختصاص می‌یابد که می‌تواند به شیوه‌ای که خود صلاح می‌داند، آن را تقسیم کند.
برخی کشورها یک سخنرانی کوتاه مقدماتی می‌کنند و بعد به اعضای هیئت خود می‌سپارند که توضیحاتی را بدهند؛ در برخی کشورها هم ارائه توضیحات عمدتا بر عهده چند عضو کلیدی هیئت است.
زمان اختصاصی به دولت تحت بررسی به ۲ یا سه بخش (بسته به تعداد کشور‌های ثبت نام‌کننده برای سخنرانی) تقسیم می‌شود؛ در نیمه اول، کشور تحت بررسی توضیحاتی را ارائه می‌دهد و سپس دیگر کشور‌های عضو به ارائه نظر‌های خود می‌پردازند. بعد از شنیدن نظر‌ها بخشی از کشورها، مجددا رئیس هیئت یا اعضای کشور تحت بررسی فرصت ارائه توضیحاتی را خواهند داشت.
ترتیب اجرای مباحث به شرح ذیل خواهد بود:
اول، سخنرانی رئیس هیئت؛ هر هیئت کلا ۷۰ دقیقه زمان دارد که خود تقسیم‌بندی آن را اداره می‌کنند؛ معمولا اول رئیس هیئت کلیاتی شامل پاسخ به پرسش‌های از قبل مطرح‌شده Questions in advance را می‌دهد.
دوم، کشورها شروع به پرسش می‌کنند؛ تعداد دفعه‌هایی که به سخنرانی کشورها اختصاص می‌یابد، بستگی به تعداد سخنرانان دارد؛ در برخی موارد سخنرانی کشورها در ۲ بخش و در برخی موارد در سه بخش است.
سوم، هیئت مربوطه براساس تقسیم کاری که رئیس هیئت می‌گوید به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.
چهارم، کشورها پرسش می‌کنند.
پنجم، هیئت مربوطه براساس تقسیم کاری که رئیس هیئت می‌گوید به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.
ششم، کشورها پرسش می‌کنند؛ در صورتی که تعداد سخنرانی کشورها زیاد نباشد، بخش ششم وجود خواهد داشت.
هفتم، هیئت مربوطه براساس تقسیم کاری که رئیس هیئت می‌گوید به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.
هشتم، نتیجه‌گیری رئیس هیئت.
ارائه چهارمین گزارش یو.پی.آر از سوی ایران
جمهوری اسلامی ایران تاکنون در سه دوره بررسی وضعیت حقوق بشر سازوکار یو.پی.آر شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۹۳، ۱۳۹۸ شرکت کرده است.
۱۴ کشور تحت بررسی در چهل‌وهشتمین نشست یو.پی.آر عبارتند از: آنگولا، بولیوی، بوسنی و هرزگوین، مصر، السالوادور، فیجی، گامبیا، ایران، عراق، ایتالیا، قزاقستان، ماداگاسکار، سن مارینو و اسلوونی.براساس برنامه زمانی که گروه کاری یو.پی. آر تعیین کرده است، ایران چهارمین گزارش دوره‌ای وضعیت حقوق بشر خود را جمعه، ۵ بهمن ۱۴۰۳ (۲۴ ژانویه ۲۰۲۵) از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ به وقت ژنو برگزار می‌کند.
ستاد حقوق بشر پیشتر به‌عنوان مرجع ملی یو.پی.آر، چهارمین گزارش ملی خود را با همکاری دستگاه‌های ذیربط تهیه و در تاریخ ۱۴ مهر ۱۴۰۳ (۷ اکتبر ۲۰۲۴) به دبیرخانه یو.پی.آر شورای حقوق بشر ارائه کرد.