به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر،پایگاه خبری تحلیلی اینفارمد کامنت، نوشت: در هند در جریان پاندمی آنفلوانزا در سال 1918، تعداد کشته‌ها عدد سرسام‌آوری بین 12 تا 13 میلیون نفر بود که اکثر آن‌ها در  فاصله بین سپتامبر تا دسامبر جان خود را از دست دادند. به گفته یکی از شاهدان عینی، «هیچ کس نبود که جنازه‌ها را بردارد و شغال‌ها میهمانی گرفته بودند.»

در هنگام وقوع پاندمی، ‌هند 150 سال بود که تحت حکومت استعماری بریتانیا بود. تقدیر و اقبال استعمارگران بریتانیایی همیشه تفاوت بسیار زیادی با هندی‌ها داشت، و آنطور که من در تحقیقات دکترای خود در مورد این موضوع متوجه شدم، این اختلاف در زمان پاندمی آنفلوانزا بیش از قبل نمایان شده بود.

ویرانی که در پی این ماجرا بوجود آمد نهایتا تغییرات بزرگی را در هند، و در امپراطوری بریتانیا بوجود آورد.

از کانزاس تا بمبئی

پاندمی 1918 که به آنفلوانزای اسپانیایی معروف است در واقع در کانزاس شروع شد و 50 تا 100 میلیون نفر از مردم سراسر جهان در اثر آن کشته شدند.

در ماه‌های نخست سال 1918، ویروس در سرتاسر غرب میانه در آمریکا شیوع پیدا کرد و نهایتا به شرق رسید و از آنجا از طریق سربازانی که به جنگ جهانی اول فرستاده می‌شدند به آنسوی اقیانوس اطلس رسید.

با رسیدن به جبهه غربی اروپا، ویروس سربازان تضعیف شده را مبتلا کرد. با نزدیک شدن جنگ به پایان خود، ویروس هم از طریق مسیر‌های حمل و نقل تجاری و هم بوسیله نقل و انتقالات نظامی به جای جای جهان پراکنده شد. در اوخر ماه می ویروس به بمبئی رسید.

شیوع نابرابر

اولین موج پاندمی که به هند رسید چندان مرگبار نبود. تنها چیزی که توجه مقامات بریتانیایی را جلب کرد تاثیر آن بر روی بعضی کارگران بود. در گزارشی آمده بود:‌« با شروع فصل علف چینی... مردم آنقدر ضعیف شده‌بودند که نمی‌توانستند یک روز کامل به کار بپردازند.»

در سپتامبر ماجرا شروع به تغییر کرد.

بمبئی همچنان کانون بیماری بود، شاید بدان علت که یک قطب تجاری و مدنی بود. در 19 سپتامبر، یک روزنامه انگلیسی زبان گزارش داد که 293 مورد مرگ در اثر ابتلا به آنفلوانزا رخ داده است اما به خوانندگانش این تضمین را داد که «این بدترین حالت است [و بدتر از این نخواهد شد].»

اما ویروس از طریق مسیرهای تجاری و پستی، شبه قاره را درهم نوردید. فاجعه و مرگ هم در شهر‌ها و هم روستاها بیداد می کرد. روزنامه‌های هندی گزارش دادند که  کوره‌های جسدسوزی هر روز 150 تا 200 جسد دریافت می‌کردند. به گفته یکی از شاهدان، «کوره‌ها و گورستان‌ها پر از جنازه بود و تعداد بیشتری از جنازه‌ها هم روی زمین مانده بود.»

اما آنفلوانزا به همه به یک اندازه آسیب نزد. بیشتر بریتانیایی ها در هند در خانه‌های وسیع که باغ و حیاط داشت زندگی می کردند، در حالی که هندی‌های طبقه پایین که ساکن شهر بودند در مناطقی با جمعیت انبوه و متراکم زندگی می‌کردند. بسیاری از بریتانیایی‌ها کارگران خانگی را استخدام می‌کردند که از آن‌ها –در سلامتی و بیماری- مراقبت می‌کردند، لذا آن‌ها به ندرت تحت تاثیر پاندمی قرار گرفتند و نسبت به آشوبی که به جان کشور افتاده بود توجه و نگرانی نداشتند.

معاون فرماندار "استان‌های متحده" در مکاتبه رسمی خود در اوایل دسامبر هیچ اشاره‌ای به آنفلوانزا نکرد و به جای آن گفت: «همه چیز خیلی خشک شده است اما من تا اینجای فصل توانستم حدودا 200 پاشلک[نوعی پرنده] شکار کنم.»

با وجود اینکه پاندمی عواقب کمی برای بسیاری از ساکنان بریتانیایی هند داشت، اوضاع هندی‌ها که سخن از ویرانی دنیا می‌گفتند بسیار متفاوت بود. در نامه‌ای که در یک گاهنامه منتشر شد آمده بود: « هند شاید چنین دوران سختی را پیشتر ندیده بود. از هر طرف صدای ناله می‌آید... هیچ شهر و روستایی در طول و عرض کشور وجود ندارد که آسیب بسیار ندیده باشد.»

در جای دیگری کمیسر بهداشتی پنجاب گفته بود: «کوچه ها و خیابان‌های شهر‌ها پر از جنازه و افرادِ در حال مرگ است... تقریبا همه خانواده‌ها در سوگ مرگ کسی نشسته‌اند و ترس و پریشانی بر همه جا حاکم است.»

عواقب

در پایان، مناطقی در شمال و غرب هند شاهد نرخ مرگ 4.5 تا 6 درصدی از کل جمعیتشان بودند، در حالی که در جنوب و شرق –که ویروس بخاطر کم شدن دیرتر به آنجا رسیده بود – در کل 1.5 تا 3 درصد جمعیتشان را از دست دادند.

البته جغرافیا تنها عامل جداکننده نبود. در بمبئی، مرگ در میان هندی‌های طبقه پایین اجتماع تقریبا هفت و نیم برابر بریتانیایی ها بود- 61.6 نفر در هزار، در مقابل 8.3 نفر در هزار.

در میان هندی‌های بمبئی، اختلافات اجتماعی-اقتصادی علاوه بر نژاد،‌ منجر به این نرخ مرگ و میرهای متفاوت شد.

مسئول بهداشت کلکته در مورد تفاوت چشمگیر بین نرخ مرگ و میر بریتانیایی ها و هندی‌های طبقه فرودست اظهار داشت: « به نظر می‌رسد که نرخ بالای مرگ در کیدرپور بیشتر به خاطر جمعیت زیاد کولی های جاهل و فقیر است که در شرایط بسیار غیر بهداشتی در کلبه‌های نمور و تاریک و کثیف زندگی می‌کنند. سر و کار داشتن با این طبقه سخت است.»

تغییرات پیش رو

تعداد کشته‌ها در سراسر هند در ماه اکتبر به اوج رسید، و در نوامبر و دسامبر  کاهش اندکی پیدا کرد. یک افسر عالیرتبه بریتانیایی در ماه دسامبر نوشت: «یک باران خوب زمستانی همه چیز را درست خواهد کرد، و ... مشکلات به تدریج  خودشان برطرف خواهند شد.»

اما شرایط عادی به هند باز نگشت. بهار 2019 شاهد قساوت های بریتانیا در امریتسار و اندکی بعد از آن شاهد شروع جنبش عدم همکاری به رهبری گاندی بود. آنفلوانزا تبدیل به نمونه‌ دیگری از بی عدالتی بریتانیایی شده بود که باعث تحریک بیشتر مردم در جنگ برای استقلال شد. در نشریه‌ای که توسط ماهاتما گاندی،‌فعال حقوق بشر منتشر می‌شد آمده بود: « هیچ دولتی در هیچ کشور متمدن دیگری نمی‌توانست مثل دولت هند در زمان وقوع یک پاندمی وحشتناک و فاجعه بار، کارهای زیادی را ناکرده باقی بگذارد."

مرگ طولانی و آرام امپراطوری بریتانیا آغاز شده بود.