مقارن با شیوع ویروس کرونا در سطح پاندمیک جهانی، یکی از موضوعاتی که در مقابله با شیوع این ویروس باید مورد توجه جامعه جهانی باشد حمایت از افراد و گروه‌های خاص می باشد. گروه‌هایی چون کودکان، زنان، افراد آسیب پذیر،زندانیان و..... نمونه‌هایی از این گروه‌ها هستند.
زندانیان جزء گروه‌هایی هستند که به اقتضای وضعیت زندان‌ها و تراکم جمعیت بین افراد، امکان فاصله گذاری و ایزوله در زندان ها سخت، و دسترسی به دارو و امکانات پزشکی نیز در زندان‌ها نسبت به محیط‌های دیگر کمتر می باشد؛ لذا ضروری است که حمایت‌های خاصی به منظور پیشگیری از شیوع بیماری کرونا در زندان و حمایت از افراد زندانی در مقابل این بیماری صورت بگیرد.
مبنای این تعهد،حقوق بین‌الملل بشر است که به موجب آن دولت‌ها در راستای تعهد بین‌المللی خود نسبت به «حق بر سلامت» باید اقدامات لازم را در پیشگیری از بیماری و درمان افراد و حمایت از افراد تحت خطر انجام دهند. به موجب ماده 12 میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی دولت‌ها تعهد به پیشگری از شیوع انواع بیماری‌های مسری داشته و به موجب همین میثاق تعهد به درمان بیماران دارند و باید کلیه اقدامات لازم را در این زمینه با به کاری گیری ظرفیت‌های خود انجام دهند. قواعد حداقل استانداردهای رفتار با زندانیان مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد و قواعد «نلسون ماندلا» فراهم ساختن امکانات پزشکی و درمانی به منظور پیشگری از بیماری و درمان بیماران را برای تمام زندان ها در سراسر جهان و برای تمام زندانیان ضروری می داند.
برای اجرای این تعهد بین‌الملل و تضمین حق بشری حق بر سلامت، به منظور حمایت از زندانیان برای دولت‌ها ضروری است که در چهارچوب حقوق ملی خود و با رعایت استانداردهای حق بشری اقداماتی به شرح ذیل را انجام بدهند:
-کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها از روش های مختلفی مانند: عفو، اعطای مرخصی به زندانیان، مجازات‌های جایگزین، تبدیل مجازات و تعلیق مجازات
-وجه ویژه به وضعیت زندانیان دارای کهولت سن، زنان، کودکان و زندانیان دارای بیماری‌های پر ریسک به منظور امکان فراهم آوردن آزادی آنها و ایزوله
-پاکسازی محیط زندان از طریق ضد عفونی محیط ها
-فراهم ساختن امکان فاصله گذاری و ایزوله افراد به منظور پیشگیری از بیماری و ابتلای افراد
-در دسترس بودن دارو و امکانات پزشکی در محیط زندان و انجام آزمایش‌های بالینی برای تشخیص بیماری
-اعزام افراد بیمار به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها جهت درمان
اقدامات اشاره شده همه به منظور اعمال حق بر سلامت زندانیان می باشد که حقوق بین‌الملل بشر این تعهد را بر دولت‌ها الزام آور ساخته است تا در اجرای این تعهد سلامت کلیه زندانیان را تضمین نمایند. انجام هراقدامی برای تضمین حق بر سلامت نمی تواند مانعی برای حقوق دیگری چون حق بر غذا، حق بر پوشاک، دسترسی به وکیل یا پزشک شود.
ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده 12 میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حق بر سلامت را برای همه افراد بدون تبعیض شناسایی می‌کند و دولت‌ها به موجب این اسناد الزام آور و حقوق بین‌الملل عرفی برای تضمین حق بر سلامت، مکلف به انجام اقدامات پزشکی و درمانی و فراهم کردن امکانات برای پیشگیری از بیماری کرونا در زندان‌ها و درمان زندانیان در صورت ابتلا می باشند.
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای کشف و شناسایی کرونا اقدام‌های گسترده‌ای در زمینه ی کنترل و مدیریت شیوع این ویروس، برای حفاظت از همه ی شهروندان از جمله چند میلیون اتباع خارجی مقیم ایران انجام داد.
قوه‌ی قضاییه جمهوری اسلامی ایران نیز بر اساس مسئولیت خود در پرتو تعالیم دینی برای بسط عدالت و به منظور صیانت از کرامت انسانی از آغاز شیوع ویروس کرونا،"پیشگیری از این بیماری منحوس را در زندان‌ها" برای حفاظت از سلامت زندانیان اتخاذ و به حدود یکصد هزار زندانی که از جمله بی‌نظیرترین اقدام‌های قوه ی قضائیه در سطح جهان است، مرخصی اعطا نمود.
*پژوهشگر حقوق بین الملل بشر