به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، امام صادق (ع) ۱۷ ربیع‌الاول سال ۸۳ قمری در مدینه به دنیا آمد و در سال ۱۴۸ قمری در ۶۵ سالگی به دست خلیفه‌ی عباسی، منصور دوانیقی با انگور زهرآلود مسموم و درمدینه به شهادت رسید.

بنی العباس که ابتدا با شعار طرفداری از اهل بیت روی کار آمده بودند به هیچ وجه تاب رشد و گسترش نفوذ امام صادق (ع) را در میان مردم نداشتند. تلاش‌های سیاسی امام در برابر قدرت حاکمه در آن وضعیت، در محدوده نارضایتی از حکومت موجود و عدم مشروعیت آن موجب شد تا مردم به سمت امام صادق (ع) که در حوزه های اجتماعی و فرهنگی اقدامات مؤثری انجام می داد، بیش از پیش جذب شوند. نتیجه کار بعد‌ها معلوم شد؛ زیرا فقه جعفری، بنیانگذار تشیع نیرومندی گشت که روز به روز اوج بیشتری گرفت؛ اما زیدیه که منحصرا در خط سیاست بود، رو به افول گذاشتند.

برخی از ویژگی های اخلاقی امام جعفر صادق(ع)

در منابع روایی در زمینه ویژگی‌های اخلاقی امام صادق (ع) گزارش‌هایی از زهد، انفاق، علم فراوان، عبادت بسیار و تلاوت قرآن آمده است. محمد بن طلحه امام صادق (ع) را از بزرگترین افراد اهل بیت، دارای علم فراوان، بسیار اهل عبادت و زهد و تلاوت قرآن توصیف کرده است.

در بحار الانوارآمده است: امام در پاسخ به درخواست فقیری، چهارصد درهم به او داد و، چون سپاس‌گزاری او را دید، انگشترش را هم که ده هزار درهم می‌ارزید، به وی بخشید. روایت‌هایی نیز از انفاق‌های پنهانی امام صادق (ع) در دست است. به نوشته کتاب کافی، امام شب‌ها مقداری نان و گوشت و پول در کیسه می‌ریخت و به صورت ناشناس به در خانه تهیدستان شهر می‌برد و میان آن‌ها تقسیم می‌کرد.

ابوجعفر خثعمی نقل کرده است که امام صادق (ع) کیسه پولی را به او داد و از او خواست آن را به فردی از بنی‌هاشم بدهد و نگوید که چه کسی آن را فرستاده است. به گفته خثعمی هنگامی که آن فرد پول را گرفت، برای فرستنده آن دعا کرد و گفت: «او همیشه برایش پول می‌فرستد؛ اما امام صادق (ع)، باوجود ثروتش چیزی به او نمی‌دهد».

حضرت آیت الله خامنه ای در خصوص نقش امام صادق (ع) در مذهب تشیع می‌فرمایند: «امام صادق (ع) مرد مبارزه بود، مرد علم و دانش بود و مرد تشکیلات بود. مرد علم و دانش بودنش را همه شنیده‌اید. محفل درس امام صادق (ع) و میدان آموزشی که آن بزرگوار به وجود آورد، هم قبل از او و هم بعد از او در تاریخ زندگی امامان شیعه بی‌نظیر بود. همه حرفهای درست اسلام و مفاهیم اصیل قرآن که در طول یک قرن و اندی به وسیله‌ی مغرضان و مفسدان یا جاهلان تحریف شده بود، همه آنها را امام صادق (ع) به شکل درست بیان کرد، اما مرد مبارزه بودنش را کمتر شنیده‌اید.

امام صادق(ع) زمینه را آماده می‌کرد تا بنی‌امیه را از بین ببرد و به جای آنها حکومت علوی را که همان حکومت راستین اسلامی است بر سر کار بیاورد. اما آن بُعد سوم را که اصلاً نشنیده‌اید، مرد تشکیلات بودن امام صادق(ع) است که یک تشکیلات عظیمی از مؤمنان خود از طرفداران جریان حکومت علوی در سراسر عالم اسلام از اقصای خراسان و ماوراءالنهر تا شمال آفریقا به وجود آورده بود.»

یکی از نکاتی که در شناخت امام صادق (ع) از آن غفلت شده، اثرگذاری مطلوب ایشان بود که دین را از یک دین پوسته‌ای که فقط منحصر به ظواهر شریعت مانند نماز، روزه، زکات و حج بود، به یک دین عمیق تبدیل کردند؛ زیرا حقیقت دین بالاتر از این مطالب است و تمام این ظواهر شریعت برای رسیدن ما به حقیقت دین و فهم انسانیت است. امام صادق (ع) در طول دوران امامت خود این حالت پوسته‌ای و ظاهری را به حقیقت باطنی در دین تعمیم دادند.

اخلاق نیکوی امام صادق(ع) و رعایت حقوق بشر

مرحوم کلینی در کافی روایتی نقل کرده که نشان از رعایت حقوق بشر و اخلاق نیکوی حضرت امام صادق(ع) دارد: «روزی امام صادق(ع) غلامش را به دنبال کاری فرستاد ولی غلام دیر کرد. امام(ع) خودش شخصاً بدون اینکه فرد دیگری را دنبال او بفرستد، به دنبال غلام راه افتاد؛ دید غلام کنار کوچه خوابش برده است! امام(ع) عصبانی نشد، بیدارش هم نکرد بلکه شروع کرد او را باد زدن، تا بالاخره بیدار شد. وقتی بیدار شد امام صادق(ع) فرمود: این فرصتی که خوابیدی، در اختیار ما بودی، الآن وقت خوابیدن نیست، این درست نیست که هم شب بخوابی هم روز! بلکه شب‌ها را بخواب و استراحت کن و روزها کارهایی که به تو محول شده انجام بده».

ویژگی معروف امام صادق(ع)

امام جعفر صادق (ع) دست رد به سینه کسی در بُعد مباحث علمی نمی‌زدند. در سیره عملی ایشان آمده است، زمانی که به سفر رفته بودند، یکی از شاگردانشان را برای مباحثه با شخصی فرستاده بودند. در میان بحث شاگرد امام شروع کرد به پرخاش کردن با آن فرد. شخص مخالف به او گفت من دیگر با تو بحث نمی کنم، زیرا امام تو وقتی با من بحث علمی می‌کند، آن‌قدر ادب را رعایت می‌کند که من گاهی فکر می‌کنم در بحث دارم به ایشان غلبه می‌کنم؛ اما در آخر متوجه می‌شوم در مناظره شکست خوردم. امام صادق (ع) ذره‌ای در این مناظره ها به من توهین نمی‌کند. این داستان باید برای کسانی که قصد دفاع از دین و اهل بیت (ع) را دارند، الگو شود؛ در مکتب امام جعفر صادق (ع) توهین هیچ جایگاهی ندارد.

چرا به امام ششم صادق می‌گفتند؟

ایشان صادق نامیده می شدند نه فقط به دلیل صداقت ظاهری؛ بلکه صدق ایشان باطنی و حقیقی بود به این معنا که هر چه خداوند دستور می‌داد، صادقانه قبول و در عمل هم در زندگی خود پیاده می‌کردند. به همین دلیل به لقب صادق نامیده می‌شدند.

مکتب امام صادق (ع) فقط مختص شیعیان نبود

گستره مکتب امام صادق (ع) فقط محدود به تشیع نمی‌شد، فرقه‌های مختلف حتی اهل سنت هم شاگردی ایشان را می‌کردند. ابو حنیفه پیشوای فرقه حنفی که از شاگردان امام صادق (ع) بود در مورد ایشان می‌گوید: من فقیه‌تر از او (جعفر صادق) ندیدم، او داناترین فرد این امت است. امروز کتاب های علمی و فقهی شیعه خیلی از روایت هایش را مدیون امام صادق (ع) است، اگر علامه مجلسی کتاب بحارالانوار که صد و ده جلد احادیث است را جمع آوری می‌کند، بخش اعظم آن احادیث برای وجود نازنین امام صادق (ع) است.

جایگاه خانواده و جوانان از منظر امام صادق (ع)

نوع نگاه امام صادق (ع) به جوانان بسیار با اهمیّت است. زمانی خدمت امام ششم شیعیان رسیدند و گفتند، جوانی گناه انجام داده و امام فرمودند: عمل او گناه است، ولی طیِّب روح است یعنی باطن او پاک است و زمینه بازگشت برای او وجود دارد. اگر فرزندی خطا کرد باید دست او را گرفت. جوان امروزی اگر می‌خواهد از امام درس بگیرد باید سطح علمی خود را بالا ببرد. امروزه شبهات نسبت به مسائل دینی زیاد است و هر کسی با هر مسلک و منشی که دارد در دین ایجاد شبهه می‌کند. حال اگر سؤال برای جوانان پیش آمد باید دنبال جوابش بروند و خود را از لحاظ علمی تقویت کنند تا زمینه ارتقای فکری خود را فراهم کنند.