به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، وبسایت اتحادیه آزادی های شهروندی آمریکا ( aclu ) طی گزارشی نوشت: ساموآیی‌ها وضعیت مبهم و تبعیض آلودی دارند و «هم‌وطنان غیرشهروند» برشمرده می‌شوند. در ماه دسامبر اما یک دادگاه فدرال در یوتا به درستی حکم به شهروندی آنها کرد، زیرا ساموای آمریکا جزئی از سرزمین آمریکاست و بخشی از ایالات متحده به حساب می آید و بند شهروندی قانون اساسی همچون افرادی که در ایالات 50 گانه متولد می شوند بر همه متولدان ساموا نیز تعمیم می یابد.

این پایگاه در ادامه می نویسد: طبق قانون اساسی ساموایی‌های آمریکا سزاوار شهروندی ایالات متحده هستند و باید از همه حقوق و حفاظت هایی که شامل شهروندی است بهره‌مند شوند. این پرونده پیرامون جان فیتیسمانو، که بیش از دو دهه است در یوتا زندگی می کند ولی هنوز که هنوز است به دلیل اینکه در ساموا متولد شده در این ایالت حق رأی ندارد. جان یک شوهر، پدر سه فرزند و کارگر حوزه بهداشت است. جان به عنوان یک ساکن مالیات پرداز ایالت یوتا، مایل است به دولت خدمت کند، اما به دلیل وضعیت شهروندی اش، هنوز موفق به این کار نشده است. جان و دیگر شکات همراه او - یعنی دیگر ساکنان یوتا که اصالت ساموایی دارند - دادخواستی را برای برخوردار شدن از حق شهروندی و نیز حق رأی در انتخابات سراسری نوامبر 2020 ثبت کردند.

وضعیت «هم‌وطن غیرشهروند» تا کنون حق رأی صدها تن در جریان انتخابات مختلف 50 ایالت و نیز انتخابات سراسری در سطح فدرال را تضییع کرده است. در میان اعضای ملت، ساموایی‌ها کاملاً تنها ایستاده اند: همه دیگر افرادی که در سرزمین‌های تحت حاکمیت ایالات متحده متولد می شوند (مانند پورتریکو) از هنگام تولد شهروند به حساب می آیند و می توانند در صورت حضور در یکی از ایالت های 50 گانه، در انتخابات مختلف سراسری، ایالتی و محلی شرکت کنند.

با این وجود، حق رأی تنها مسئله ساموایی های آمریکا نیست، بلکه آنها از سایر هسته های اصلی حقوق شهروندی نیز محروم هستند: آنها حتی اگر مقیم یکی از ایالات 50 گانه باشند، ممکن است از فرصت کاندیداتوری برای تصدی مشاغل انتخابی و یا نمایندگی جماعت خود محروم شوند. در یک نمونه جدید وقتی سای تیموتی - زن ساموایی که در سال 2018 به عنوان کاندیدای حزب جمهوری خواه برای نمایندگی ایالت هاوایی وارد عرصه رقابت شده بود - توسط سیاستی با عمر چندین دهه ای که مانع از کاندیداتوری ساموایی ها برای تصدی مناصب عمومی می شود، رد صلاحیت شد ناچار شد از کاندیداتوری خود صرف نظر کند.

البته محرومیت ساموایی‌های آمریکا از این سنت‌ها، البته به معنای عدم راهیابی آنها به همه سطوح سه گانه دولتی یعنی محلی، ایالتی و فدرال است. اما موضوع فراتر از این‌هاست: آنها نمی توانند عضو هیئت‌های منصفه دادگاه‌ها شوند و همچنین از حقوق مشابه دیگر شهروندان آمریکا در مورد درخواست شهروندی اعضای خانواده خود نیز برخوردار نیستند و چنانچه خواستار شهروندی ایالات متحده باشند، ناچارند فرایند اعطای تابعیت بسیار دشواری را از سر بگذرانند - باوجود این واقعیت که آنها «آمریکایی» متولد شده اند.

افزون بر این، مضرات روزمره وضعیت «هم‌وطن غیرشهروند» بودن بیش از اینهاست. برای مثال اغلب قوانین در همه سطوح فدرال، ایالتی و محلی، شهروندی آمریکا را پیش‌شرط یافتن کار دانسته اند. این امر به محرومیت ساموایی‌ها از اشتغال در نیروی پلیس، آتش‌نشانی، حوزه پیراپزشکی و یا مدارس عمومی می انجامد. همچنین آنها نمی توانند در ایالت یوتا گزارشگر دادگاه شوند، در ایالت نیو مکزیکو عینک ساز شوند و در ایالت اوکلاهاما مدیر مراکز خدمات ترحیم شوند. حتی گرفتن یک گواهینامه رانندگی نیز تحت تأثیر این وضع قرار می گیرد. این قوانین و سیاست ها زندگی روزمره، آزادی‌ها و فرصت‌های ساموایی‌های ساکن ایالات 50 گانه آمریکا - که به 100 هزار تن بالغ می شوند - را به شدت محدود می کند.

تعداد زیادی از ساموایی های آمریکایی در ارتش ایالات متحده خدمت می کنند. مثلاً در سال 2007 تعداد ارتشیان کشته شده ساموایی در عراق و افغانستان نسبت به سرانه افراد حاضر در ارتش از دیگر نقاط کشور بالاتر بوده است. با این وجود ارتشی ها و کهنه سربازان ساموایی‌هایی که تابعیت به آنها اعطا نشده، نمی توانند فرمانده کل خود را انتخاب کنند، در واحدهای نیروهای ویژه خدمت کنند یا به مدارج ارشد ارتقا پیدا کنند.