در شرایط همه گیری جهانی ویروس کرونا گروه کارشناسان مستقل حقوق بشری ملل متحد در طی یک اعلان عمومی در تابستان 2020 اعلام کردند که استثنائات مربوط به تحریم برای مقابله با بیماری کرونا کفایت نمی نماید و تحریم‌های مرتبط باید در شرایط همهگیری بیماری برای تقویت دولت‌های تحت تحریم جهت مقابله با بیماری برداشته شوند.
تحریم‌های یک جانبه آمریکا در شرایطی شامل کشور‌هایی چون روسیه، ایران، ونزوئلا،کوبا، سوریه و... میگردد که فرآیند مبادلات و دادوستد بین‌المللی را برای این کشورها در نظام تبادل بین‌المللی سخت و دسترسی به خدمات را در پرتو تجارت بین‌المللی دشوار و بعضا غیر ممکن می‌سازد.
نکته مهم‌تر اینکه در شرایط همهگیری بیماری، دسترسی به دارو، واکسن، تجهیزات پزشکی و دیگر امکانات مربوط به بهداشت و درمان سخت میگردد که باعث ایجاد موانع در پیشگیری و درمان بیماری می‌شود. برای نمونه در شرایط تحریم شرکت‌های خارجی فروشنده دارو و تجهیزات پزشکی به جهت عدم امکان مبادلات مالی با کشور تحت تحریم و خطرات ناشی از نظام تحریم‌های ثانویه آمریکا از تجارت با کشور تحت تحریم اجتناب می‌کنند که این اجتناب مانعی جهت بهداشت، درمان و تضمین سلامت عمومی می باشد.
رژیم تحریم مانع فراهم شدن واکسن، دارو، امکانات پزشکی برای افراد انسانی در کشورهای تحت تحریم می شود و حتی مواد اولیه برای تولید دارو به کشور های تحت تحریم نمی رسد. این عدم دسترسی به دارو و امکانات پزشکی منجر به افزایش انواع بیماری ها و مرگ و میر ناشی از بیماری میگردد.
در شرایط همهگیری کرونا عدم دسترسی به واکسن منجر به افزایش سرعت ابتلاء و عدم وجود دارو و امکانات درمانی منجر به افزایش مرگ و میر ناشی از کرونا میگردد. افزایش بیماری به جهت عدم دسترسی به واکسن و سایر امکانات نقض حق بر سلامت به عنوان یک حق بنیادی بشری است که در ماده 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده 12 میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد شناسایی قرار گرفته است و تهدید حق بر سلامت نقض آشکار حقوق بشر است که تحریم‌ها چه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مانع دسترسی به دارو، واکسن و امکانات پزشکی شوند نقض حق بر سلامت می باشند.
مرگ و میر ناشی از کرونا در کشور های تحت تحریم با وجود رابطه سببیّت بین کمبود واکسن، دارو و انواع تجهیزات پزشکی نقض حق بر حیات می باشد زیرا که تحریم منجر به افزایش مرگ ناشی از بیماری کرونا در کشورهای تحت تحریم میگردد و نقض ماده 6 میثاق حقوق مدنی سیاسی یعنی حق حیات است که حق بر حیات به عنوان اولین حق انسانی در شرایط تحریم نقض میگردد.
مرگ و میر و آسیب ناشی از کرونا در کشور های تحت تحریم سبب بیماری عده زیادی از افراد و افزایش مرگ ناشی از بیماری می گردد که تعداد بالای فوت عنصر گستردگی مرگ ناشی از تحریم می باشد به این معنا که تحریم منجر به افزایش تلفات ناشی از بیماری در کشور تحت تحریم می گردد که به صورت سیستماتیک در یک فرآیند پیچیده نسبت به کشور تحت تحریم اعمال می‌گردند و آگاهی کشور تحریم کننده نسبت به آثار منفی تحریم وجود دارد لذا با استناد به ماده 7 اساسنامه دیوان بین الملل کیفری که عنصر قانونی جنایت علیه بشریت را تعریف کرده است.
باید گفت تحریمی که منجر به افزایش بیماری و مرگ ناشی از کرونا به علت عدم دسترسی به واکسن، دارو و امکانات پزشکی میگردد عملا یک فعل سیستماتیک است که منجر به مرگ و میر گسترده می‌شود و نه تنها دولت تحریم کننده بلکه افکار عمومی دنیا نیز بر این مطلب علم دارند لذا این قسم تحریم‌ها جنایت علیه بشریت می باشند.
*پژوهشگر حقوق بین الملل بشر