به گزارش مرکز پایش ستاد حقوق بشر، شناسایی روندهای منجر به بحران‌های بشردوستانه می‌تواند فرصت کافی برای طراحی و اجرای راه‌های مقابله با آنان را در اختیار گذاشته و از تبدیل شدن آن‌ها به فجایع انسانی به دلیل غافلگیری جلوگیری کند.
در حال حاضر روندهایی در جهان وجود دارند که پتانسیل تبدیل شدن به بحران‌های بشردوستانه و حقوق بشری جهانی در سال ۲۰۲۳ را دارند؛ این روندها می‌توانند مرزهای جغرافیایی را درنوردند و حتی به همپوشانی برسند.
بر اساس گزارش thenewhumanitarian، مهم ترین روندهایی که می‌توانند در سال ۲۰۲۳ به بروز بحران‌های بشردوستانه و حقوق بشری منجر شوند، به صورت خلاصه عبارتند از: تاثیر قدرت‌ها و سیاست‌های استعماری، افزایش بدهی عمومی، افزایش خشونت علیه زنان و رکورد گرسنگی. روندهای حساس فراموش شده ای که می‌توانند جهان را در سال ۲۰۲۳ با بحران‌های بشردوستانه و حقوق بشری مواجه کنند، به شرح زیر هستند:
کشورهای جهان و عمدتا فقیرترین آن‌ها، در حالی با خشکسالی مواجه شده اند که بدهی‌هایشان در طول دوران شیوع کرونا افزایش یافته و سبب شده فرصت‌های اخذ وام برای مقابله با خشکسالی و گرسنگی متعاقب آن را از دست بدهند.
بدهی‌های کشورهای مذکور متاثر از شیوع کرونا، آشفتگی‌های ژئوپلتیکی و تغییرات اقلیمی به سطح بی سابقه ای رسیده اند. از هائیتی تا سومالی و پاکستان گرفتار چرخه فاجعه بار بدهی و خشکسالی هستند و سازمان ملل درباره ضرورت کمک به ده‌ها کشور که خانه نیمی از فقیرترین مردم جهان هستند، هشدار داده است.
میراث‌های دوره استعمار و امپریالیسم مدرن
جهان در سال ۲۰۲۳ به شکلی قابل توجه با پیامدهای بشردوستانه میراث دوره استعمارگری و امپریالیسم مدرن مواجه می‌شود. میراث‌های دوره استعمار اعم از بدهی‌های غیرقابل پرداخت کشورهای مستعمره، همچنان به ایجاد بحران در سراسر جهان ادامه می‌دهند؛ همزمان مداخلات کشورهای غربی شوک‌های جدیدی را به جهان وارد می‌کند.
مهم ترین شکل استعمار مدرن، استعمار اقلیمی است که توسط کشورهای صنعتی اعمال می‌شود؛ به این معنا که کشورهای مذکور از پرداخت هزینه مربوط به صورتحساب بحران اقلیمی به کشورهای دیگر و فاقد نقش در آن خودداری می‌کنند.
نتیجه روند میراث دوره استعمار و استعمار جدید، نژادپرستی، گرسنگی، آوارگی، خشونت، بلایای طبیعی و بیماری‌های همه گیر است؛ این روند اکنون در ریشه‌های بحران‌ها از یمن تا لیبی، از افغانستان تا میانمار قابل مشاهده است و در سال ۲۰۲۳ به نبردهای دیپلماتیک نو استعماری در آفریقا دامن می‌زند.
به اوج رسیدن بحران‌های درهم تنیده مشروعیت و اعتماد به سازمان‌های بین المللی منجر به بروز خلأهای امنیتی مهم در مناطق کلیدی درگیری در جهان خواهد شد.
در حال حاضر بحران‌های بشردوستانه از جمهوری دموکراتیک کنگو تا مالی تا جمهوری آفریقای مرکزی، در روند وخامت قرار گرفته اند، زیرا جمعیت میزبان اعتماد خود را به ماموریت‌های حافظ صلح سازمان ملل و دیگر نیروهای حافظ صلح به دلیل رسوایی‌های متعدد جنسی، قاچاق، بهداشتی، … از دست داده اند و همین امر راه را برای احیای شورشیان و استقرار مزدوران و در نتیجه ایجاد خلأهای امنیتی هموار کرده است.
کشورهای مذکور در حال حاضر با بزرگ ترین بحران‌های جابجایی جمعیت و آوارگی مواجه شده اند که خشم و ناامیدی گسترده را در پی داشته است.
مهاجرت بدون مدیریت
شمار مهاجران در سراسر جهان در حالی در سال‌های اخیر افزایش یافت که حمایت‌ها از مهاجران به شکل روزافزون در مسیر کاهشی قرار گرفته اند.بحران اقلیمی و افزایش هزینه‌های زندگی در پی شیوع کرونا و بحران اوکراین، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را برای فرار از درگیری، بلایا، فقر و گرسنگی به مهاجرت سوق داد.
همزمان تمایل وقیحانه ای به ویيه در کشورهای اروپایی برای از بین بردن حمایت‌های موجود از مهاجران و پناهجویان و نقض حقوق آنان به بهانه مبارزه با مهاجرت غیرقانونی آغاز شد. رکود اقتصادی محتمل آتی جهانی نیاز به جابه‌جایی مردم در سال ۲۰۲۳ را در میانه رشد سیاست‌های بیگانه هراسانه از اتحادیه اروپا تا آمریکا افزایش می‌دهد.
در سال ۲۰۲۲ تعداد آوارگان اجباری در سراسر جهان برای نخستین بار از ۱۰۰ میلیون نفر فراتر رفت و به بیش از دو برابر میزان ۱۰ سال پیش رسید؛ دلیل این افزایش ترکیبی از بحران‌ها در سراسر جهان از گرسنگی تا ناامنی بود.
در حالی که پیش بینی می‌شود این روند در سال ۲۰۲۳ با شتاب بالاتری ادامه یابد، اراده سیاسی برای مدیریت جنبش جهانی مهاجرت با التزام به حفظ حقوق بشر وجود ندارد؛ زیرا در اروپا راست افراطی با مواضع ضد مهاجرتی در میانه دوران رکود اقتصادی تجدید حیات سیاسی کرده و آمریکا با حفظ قوانین کرونایی سیاست‌های خشونت بار مهاجرتی خود را توجیه می‌کند.
بحران هزینه‌های زندگی
بحران جهانی هزینه‌های زندگی در پی بروز بحران اوکراین وارد مرحله خطرناکی شد که سطح گرسنگی در جهان را با جهش شتاب زده ای مواجه کرد.
در عین حال، افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت، سازمان‌های امدادی را برای کمک رسانی با چالش‌های جدی مواجه کرده و شکاف عمیق میان کمک‌های مالی و نیازها، کاهش جیره غذایی در کشورهای گرفتار بحران مانند یمن را در پی داشته است.
از یمن تا اتیوپی، از میانمار تا افغانستان و از پاکستان تا سومالی، بحران‌ها و رنج ده‌ها میلیون نفر بیشتر به پس‌زمینه سوق داده می‌شوند؛ این در حالیست که سازمان ملل خواستار ارائه کمک ۵۱.۵ میلیارد دلاری به کشورهای آسیب پذیر در سال ۲۰۲۳ شد.
نبردهای ژئوپلتیکی میان مدعیان قدرت
رقابت مدعیان قدرت و نبردهای ژئوپلیتیکی ناشی از آن، زندگی میلیون‌ها نفر را در جهان با مشکلات جدی مواجه کرده است. یادآوری سیاه تاثیرات مخرب رقابت‌ها و درگیری‌های مدعیان قدرت و بحران‌های انسانی ناشی از آن در این مورد ضروری است.
افزایش تنش‌ها بین آمریکا و چین یا آمریکا و روسیه می‌تواند به رویارویی احتمالی منجر شود که به نوبه خود بحران‌های درهم تنیده بشردوستانه و حقوق بشری جهانی را در سال ۲۰۲۳ و پس از آن شکل خواهد داد.
پیش بینی می‌شود که بخش زیادی از جمعیت جهان در سال ۲۰۲۳ دوباره گرسنه خواهند شد و بخش‌هایی از آن حتی گرسنه تر خواهند بود؛ این بدان معناست که سیستم بشردوستانه تحت فشاری بی سابقه قرار گرفته است.
برای پوشش نیازهای ۲۳۰ میلیون گرسنه در ۶۹ کشور، باید مبلغ ۵۱.۵ میلیارد تهیه شود و جالب آن که پیدا کردن این پول از تهیه غذا آسان تر است؛ زیرا جهان در سال ۲۰۲۳ فراتر از رکود اقتصادی با کمبود مواد غذایی مواجه خواهد شد.
مثل همیشه کشورهای فقیرتر که همچنان گرفتار پیامدهای شیوع کرونا و شوک‌های اقلیمی موجود و در راه، هستند، بیشترین آسیب را از گرسنگی خواهند دید. در شاخ آفریقا، بیش از ۳۶ میلیون نفر پس از پنج فصل بارانی ناموفق، گرسنه هستند؛ بحرانی که تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت.
در غرب و مرکز آفریقا، تعداد گرسنگان ممکن است تا ماه ژوئن ۲۰۲۳ به رکورد ۴۸ میلیون نفر برسد که ناشی از تغییرات اقلیمی، درگیری‌ها و نیز تاثیر موج‌دار تورم قیمت مواد غذایی است. در مجموع، سازمان ملل تخمین می‌زند که از هر ۲۳ نفر، یک نفر در سال آینده به کمک نیاز دارد که این افزایش ۲۵ درصدی نسبت به آغاز سال ۲۰۲۲ را نشان می‌دهد.
بحران در سلامت جهانی
شیوع کرونا هنوز تمام نشده است؛ در عین حال اقدامات بهداشتی برای مقابله با ویروس‌ها و بیماری‌های مختلف از جمله سل، ایدز و مالاریا در پی شیوع کرونا کاهش یافتند. جهان در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ بیشترین توجه و تمرکز خود را بر ساخت واکسن کرونا گذاشت و همین امر زنجیره تامین واکسن‌های دیگر را دچار اختلال کرد.
فقط در سال ۲۰۲۱، ۲۵ میلیون کودک یک یا چند دوز از واکسن ضد دیفتری، کزاز، و سیاه سرفه (سیاه سرفه) را دریافت نکردند؛ نرخ ایمن سازی HPV و سرخک نیز کاهش یافته است؛ شیوع سرخک در حال حاضر در سرتاسر جهان، به ویژه در کشورهای کم درآمد تا دارای درآمد متوسط افزایش یافته و سیستم‌های بهداشتی را تحت فشار قرار داده است؛ دستکم ۷۴۴ مورد مرگ و میر ناشی از سرخک از آوریل در زیمبابوه گزارش شده است و موارد ابتلا در مناطقی مانند هند و گامبیا نیز در حال افزایش است؛ مشکل فقط سرخک و آن هم محدود به چند کشور نیست.
سلامت جسمی و روانی در جهان در پی شیوع کرونا با وضعیت بحرانی مواجه شده است؛ شدت بحران در سلامت جسمی به حدیست که رشد بی سابقه اضطراب و افسردگی چندان جدی گرفته نمی‌شود.
خشونت علیه زنان
اپیدمی خشونت علیه زنان در پی شیوع کرونا گسترش یافته و مرگبار شد.همه گیری خشونت علیه زنان در میانه دیگر بحران‌ها در برخی مناطق رشد بیش از ۵۰ درصدی داشت که سبب بروز هشدارهایی جدی از سوی سازمان ملل و دیگر نهادهای حقوق بشری شد.