به گزارش مرکز پایش ستاد حقوق بشر، زندان گوانتانامو در خلیجی با همین نام در کشور کوبا که در دو دهه اخیر بحث‌های شدید و گسترده ای در مورد نقض حقوق بشر و عدالت ایجاد کرده، اقدامی است که آمریکا در پی حادثه پر رمز و ابهام ۱۱ سپتامبر انجام داد.
بر اساس گزارش وب سایت شورای روابط خارجی، حادثه ۱۱ سپتامبر سبب شد تا سیاست‌های امنیتی و سیاسی آمریکا به شکل گسترده و عامدانه ای جعل شوند و از بطن آن‌ها سیاست‌های بحث برانگیزی مانند «ضد تروریسم» بیرون بیاید که هدفش تشدید سیاست‌های ضد اسلام و ضد مسلمانان بود.
21 سال از حادثه ۱۱ سپتامبر می‌گذرد؛ ابهام‌های پیرامون چگونگی وقوع این حادثه مانند فعالیت بدنام ترین زندان جهان به عنوان پیامد حادثه مذکور ادامه دارد. انگیزه اولیه تاسیس بازداشتگاهی برای نگهداری اسرای خارجی را فرماندهان آمریکایی حاضر در افغانستان برای بازداشت افغانستانی‌ها و پاکستانی‌ها ارائه کرده بودند اما این ایده هرگز نمی‌توانست معیارهای لازم را کسب کند؛ تا این که حادثه ۱۱ سپتامبر رخ داد.
در نتیجه پایگاه نظامی دریایی آمریکا در کوبا برای ایجاد زندان مورد نظر انتخاب شد؛ زیرا هم به اندازه کافی بزرگ و امن بود؛ هم در خاک یک کشور خارجی قرار داشت؛ این عامل آخر مولفه مهمی بود که می‌توانست «گوانتانامو» و آن چه در آن می‌گذشت را از دسترس هر دادگاهی دور نگه دارد.
در عین حال، آمریکا بر اساس شرایط اجاره طولانی مدت خود با کوبا، «صلاحیت قضایی و کنترل کامل» را بر اراضی تحت کنترل خود، اعمال می‌کرد و نیازی به کسب مجوز از دولت کوبا نداشت. آمریکا «گوانتانامو» را به بهانه مجازات عاملان حادثه ۱۱ سپتامبر تاسیس کرد و سپس آن را زندانی برای مجازات مجرمان دستگیر شده در چارچوب به اصطلاح قانون ضد تروریسم اعلام کرد.
از زمان تاسیس «گوانتانامو» در سال ۲۰۰۲ تاکنون ۷۸۰ زندانی همگی مسلمان از ۵۰ کشور جهان وارد این زندان مخوف شده اند؛ اگرچه شماری از زندانیان به دیگر کشورها منتقل شدند اما هنوز چند ده زندانی در «گونتانامو» نگهداری می‌شوند. در سال ۲۰۰۳ جمعیت این زندان به اوج خود یعنی رقم ۶۶۰ نفر رسید؛ آخرین زندانی در سال ۲۰۰۸ وارد این زندان شد؛ ۹ زندانی در «گوانتانامو» جان خود را از دست دادند؛ ۳۶ زندانی همچنان در «گوانتانامو» نگهداری می‌شوند.
زندانیان «گوانتانامو» پیش از انتقال به این مرکز، ماه‌ها یا سال‌ها در سایت‌های مخفی آمریکا در نقاط مختلف جهان نگهداری، شکنجه و بازجویی می‌شدند. زندانیان در «گوانتانامو» با عنوان «جنگجویان غیرقانونی» و نه اسرای جنگی نگهداری می‌شدند؛ این نامگذاری سبب می‌شد تا رفتار با زندانیان نیز مشمول قوانین و کنوانسیون‌های حقوق زندانیان نشود.
طبق گزارش میزان، زندانیان در «گوانتانامو» توسط سیا و ارتش آمریکا با تکنیک‌های بازجویی پیشرفته، غیرقانونی و غیرانسانی شکنجه می‌شدند. نکته قابل تامل این که این زندانیان هرگز با اتهامی مواجه و دادگاهی نشده بودند؛ ضمن این که وضعیت بازداشتشان نامشخص بود.
در واقع، این بنای فراموش ناشدنی نقض حقوق بشر آمریکا، طی سال‌ها سبب بازداشت غیرقانونی، عدم روند محاکمه عادلانه، آزار و اذیت شدید جسمی و روانی و شکنجه زندانیان شد؛ اتفاق‌هایی که به اصطلاح نفوذ و اقتدار اخلاقی آمریکا را در سراسر جهان تضعیف کردند.