در آغاز سال جدید میلادی دنیا با شیوع گسترده ویروس جدید کرونا مواجه شد و این ویروس در زمانی کوتاه تمام دنیا را درگیر خود کرد.بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی شیوع این ویروس در مدت تقریبی دو ماه به مرحله همه گیری رسید.همه گیری بیماری سیستم های بهداشت و درمان،اقتصادهای جهان، نهاد های سیاسی،سازمانهای بین المللی و منطقه ای،افکار عمومی را درگیر خود کرد و دنیا را با بحرانی جدید و گسترده روبه رو کرد.بحرانی که نتایج آن بیماری تعداد بسیاری از انسانها در سراسر جهان،مرگ هزاران انسان،ناتوانی سیستم های درمانی و رکود اقتصاد های است.نتایج این بحران آسیب به انسان ها در سراسر جهان و نقض حقوق انسانی است.بنابرنظر فنی کارشناسان  کشور های فقیر و کمتر توسعه یافته با مشکلاتی جدی در این زمینه مواجه شده اند و تنها راه مقابله با این بیماری همکاری بین المللی موثر در سطح جهانی است.آسیب ها و خساراتی که نقض حق های بنادین بشری را به صورت مستقیم و غیر مستقیم با خود به دنبال داشته است که در مقابل این نقض ها، نهاد ها و محتوا های حقوق بشری ابزار و مکانیزم های فعال برای حمایت از حقوق بشر به طور عام و حمایت از انسانها در مقابل ویروس کرونا به طور خاص  می باشند. حقوق بین الملل بشر که موضوع آن حمایت از فرد انسانی به طور مطلق می باشد، با شناسایی حق بر سلامت به عنوان یک حق بشری برای همه انسانها است که حقی بنیادین برای همگان است..

از زمان تاسیس سازمان ملل متحد مهمترین موضوع که در کنار صلح و امنیت بین المللی در چهارچوب منشور ملل متحد، احترام به حقوق بشر و ارزش های انسانی به عنوان اهداف ملل متحد می باشد،  که منشور ملل متحد به موجب اهداف و ماموریت های خود به موجب حقوق بین الملل زمینه حقوقی لازم را در این باره فراهم می سازد. منشور ملل متحد در مواد 13، 53،55 و62 همکاری بین المللی در زمینه مسائل بهداشتی را یکی از ماموریتهای ارکان اصلی خوددر راستای حمایت از حقوق بشر و کرامت انسانی اعلام نموده است که سازمان ملل متحد در راستای اهداف و ماموریتهای قانونی خود در این زمینه نسبت به ایجاد نهادها و اسناد بین المللی الزام آور به منظور تضمین حق بشری حق بر سلامت اقدام نموده است.

سازمان بهداشت جهانی در سال 1946 حق بر سلامت را به معنای بالاترین استاندارد حصول سلامتی را یکی از حقوق بنیادین بشری اعلام نموده است وماموریتهای وی در زمینه ارتقای سلامتی، سالم نگه داشتن جهان و حمایت از افراد آسیب پذیر در برابر بیماری ها از طریق همکاری و حمایت بین المللی است و به این منظور اقدامات لازم را برای مقابله با بیماری های عفونی،تهیه  واکسن،دارو را انجام می دهد.این سازمان یک مکانیزم بین المللی و از ارکان فرعی ملل متحد وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی است که در جهت تضمین و ارتقاء جهانی حق بر سلامت عمل می کند.

اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب مجمع عمومی دسامبر 1948، دارای ارزش و اعتبار و قابلیت اجرا در حقوق بین الملل عرفی است که در ماده 25 خود حق بر سلامت را به عنوان یک حق بشری و موضوع تعهد دولتها اعلام می نماید.

میثاق حقوق اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی در ماده 12 خود حق بر سلامت را در زمینه پیشگیری از بیماری ها و درمان بیماران یک تعهد لازم الاجرا برای دولتها و یک حق بشری انکار ناپذیر برای انسانها قلمداد کرده است که همه دولتها برای تضمین و توسعه آن دارای تعهد در سطوح ملی و بین المللی می باشند که باید در این زمینه به افراد انسانی بدون تبعیض پاسخ گو باشند.

در مقابله با پاندمی کرونا ویروس تکالیف دولت ها و سازمانهای بین المللی از منظر حقوق بین الملل به صورت کلی و حقوق بین الملل بشر مفروض می باشد و با توجه به کلیه ظرفیتهای آنها حقوق بین الملل بازیگران بین المللی  را مکلف به اقدام بدون تبعیض و فراتر از محدودیتهای نژادی و سیاسی و جغرافیایی و ملی می نماید.

برای این مهم لازم است که در اجرای تعهدات بین المللی دولتها  و سازمانهای از طریق همکاری بین المللی موثر، رعایت اصول شفافیت و استفاده از تمام ظرفیتها به منظور حفظ کرامت انسانی اقدامات را به طرق ذیل انجام بدهند:

شفافیت در ارائه اطلاعات واقعی به منظور ارزیابی صحیح کشور ها و سازمانهای بین المللی از وضعیت و اتخاذ تصمیمات مناسب

همکاری های بهداشتی منطقه ای در ارائه درمان به بیماران و تهیه دارو و واکسن

ارائه کمکهای پزشکی و بیمارستانی جهت درمان بیماران و پیشگری از بیماری

رفع موانع حقوقی  در جهت دسترسی کشورها جهت دسترسی به دارو و امکانات پزشکی

ارائه درمانهای موثر و واقعی از سوی کشورها به بیماران بدون تبعیض

ارائه اطلاعات صحیح و آموزشهای بهداشتی به افراد و اطلاع رسانی از وضعیت شیوع بیماری

حمایت از گروههای خاص مثل کودکان،زنان،معلولین،زندانیان و اقلیتها

فراهم کردن زمینه های حمایت جانی

توجه به حقوق بنیادین انسانها در زمان شیوع بیماری

عدم تبعیض در درمان بیماری و پیشگری از آن

کمک های مالی، پزشکی،دارویی، فنی و آموزشی به کشورهای کمتر توسعه یافته

سازمانهای بین المللی و منطقه ای از طریق همکاری با دولتها، تبادل صحیح اطلاعات، ایجاد شفافیت،آگاهی دهی عمومی برای تضمین حق بر سلامت در چهار چوب اسناد بین المللی حقوق بشری ،کنش گری توانمند برای  تضمین حق بر سلامت در مقابله با شیوع ویروس کرونا در نظام حقوق بین الملل بشر می باشند.

*پژوهشگر حقوق بین الملل بشر